metafrasi banner

electron gun = ηλεκτρονιοβόλο, εκπομπός ηλεκτρονίων, (καταχρ.) πυροβόλο ηλεκτρονίων, (καταχρ.) ηλεκτρονικό πυροβόλο

Zazula

Administrator
Staff member
Παίρνω αφορμή από ανάρτηση του nickel η οποία αναφέρεται στο βιβλίο Πληροφορικής της Β' Λυκείου. Άνοιξα το αρχείο με τις ενδεικτικές σελίδες τού βιβλίου και διαπίστωσα ότι παντού το electron gun αποδίδεται ηλεκτρονικό πυροβόλο.

Η ορθότερη απόδοση για το electron gun είναι ηλεκτρονιοβόλο ή (από το ακριβές συνώνυμό του electron emitter) εκπομπός ηλεκτρονίων. Δυστυχώς όμως, όπως βλέπετε και μόνοι σας από τις γκουγκλεύσεις, οι δύο αυτές αποδόσεις εμφανίζουν ελάχιστες ανευρέσεις στο διαδίκτυο. Συνηθέστερες αποδόσεις (τις οποίες περιλαμβάνουν και ορισμένα λεξικά Ηλεκτρονικής) είναι οι πυροβόλο ηλεκτρονίων και ηλεκτρονικό πυροβόλο.

Επιτρέψτε μου λοιπόν να παραθέσω τα επιχειρήματά μου σχετικά με την ορθότητα ή μη των διαφόρων εν χρήσει μεταφρασμάτων για το electron gun:
  1. Στην αγγλική γλώσσα η λέξη gun έχει και τη σημασία «any device for shooting something under pressure» (η οποία, αν και αρκετά γενική, δεν καλύπτει πλήρως την εκπομπή ηλεκτρονίων, καθώς αυτή δεν σχετίζεται με την έννοια της υπό πίεση εκτόξευσης), ενώ επίσης έχει και τη σημασία τού ακριβούς συνωνύμου τού electron gun: «a device consisting of the cathode ray tube, which emits electrons, and a surrounding electrostatic or electromagnetic apparatus, which controls, focuses, and accelerates the stream of electrons». Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι το gun δεν εξαντλείται στο να δηλώσει το πυροβόλο — κάθε άλλο.
  2. Στην ελληνική γλώσσα η λέξη πυροβόλο είναι μονοδιάστατη — δηλώνει το όπλο που λειτουργεί με εκρηκτική ύλη και εκτοξεύει βλήματα που προωθούνται και επιταχύνονται μέσα σε σωλήνα ή κάννη από τα αέρια καύσεως, και επίσης το μεγάλο, μη φορητό όπλο (τοποθετημένο συνήθως σε κιλλίβαντα) που εκτοξεύει βαρέα βλήματα σε σχετικά μεγάλη απόσταση (μ' άλλα λόγια η δεύτερη, ειδικότερη σημασία του πυροβόλου είναι το κανόνι).
  3. Η παρουσία τού gun σε έναν όρο δεν μας υποχρεώνει να τον αποδώσουμε χρησιμοποιώντας οπωσδήποτε το πυροβόλο· κι έτσι λ.χ. για το spray gun λέμε ψεκαστήρας, για το grease gun λέμε γρασαδόρος και για το cement gun λέμε κονιοβόλοτσιμεντοπίστολο). Επίσης, σε άλλες περιπτώσεις, η ελληνική απόδοση είναι προϊόν και σύγχυσης με το σχήμα ή/και της ύπαρξης σκανδάλης, με αποτέλεσμα να λέμε πιστόλι βαφής για το paint gun και πιστόλι ήλωσης για το stapler gun (ενώ και πάλι εδώ η χρήση τού gun είναι δηλωτική απλώς της υπό πίεση εκτόξευσης). Σε γκρίζα ζώνη βρίσκεται μόνο η απόδοση για το φωτοπολυβόλο (gun camera), επειδή σε αυτό η ενεργοποίηση συχνά γίνεται ταυτόχρονα με την έναρξη βολής ενός όπλου (κι άλλωστε το μετάφρασμα αυτό έχει καθιερωθεί ήδη από τον Β' Π.Π.).
  4. Στην ελληνική γλώσσα υπάρχει το παραγωγικό επίθημα -βόλος το οποίο δηλώνει αυτόν που βάλλει, που ρίχνει, που πετά, που εκτοξεύει ή που εξακοντίζει αυτό που δηλώνει το α' συνθετικό τής λέξης. Επομένως το electron gun, η διάταξη δηλαδή που εκτοξεύει ηλεκτρόνια, είναι το ηλεκτρονιοβόλο.
  5. Η απόδοση του electron gun με το μετάφρασμα του ακριβούς συνωνύμου του electron emitter, δηλ. εκπομπός ηλεκτρονίων, είναι επίσης δόκιμη και εννοιολογικά διαυγής.
  6. Οι αποδόσεις πυροβόλο ηλεκτρονίων και ηλεκτρονικό πυροβόλο (στη δεύτερη περίπτωση το ηλεκτρονικό χρησιμοποιείται κατ' αναλογία προς τα electron beam = ηλεκτρονική δέσμη και electron microscope = ηλεκτρονικό μικροσκόπιο) μπορεί να γίνουν δεκτές μόνον καταχρηστικά, δεδομένης της χρήσης τους στο χώρο. Πάντως φρονώ ότι δεν είναι σωστές και ότι καλό είναι να καταστεί τούτο ευρύτερα γνωστό ώστε να πάψουν να αναπαράγονται.
 

nickel

Administrator
Staff member
Μαζί σου στο ηλεκτρονιοβόλο. Ξέχασες να αναφέρεις τη μικρή διάδοση που έχει και το «κανόνι ηλεκτρονίων» (το οποίο μου φαίνεται λίγο αστείο).
 

SBE

¥
Εγώ πάντως τις προάλλες που εξηγούσα σε ένα πιτσιρίκι πως δουλεύει η παραδοσιακή τηλεόραση είπα εκπομπός ηλεκτρονίων χωρίς να σκεφτώ, ήρθε αυτόματα. Το ηλεκτρονικό πυροβόλο μου μοιάζει με νέο οπλικό σύστημα.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Δεν είναι ιδιαίτερα νέα υπόθεση, καθότι στο Λεξικόν Τηλεπικοινωνίας του Διον. Ι. Μπαταΐμη (Αθήνα, Φεβρουάριος 1952), αναφέρεται στο Τμήμα 18 «Λυχνίαι Καθοδικών Ακτίνων» και πιο συγκεκριμένα στο λήμμα 18.001 Cathode-ray tube = Λυχνία καθοδικών ακτίνων / Καθοδική λυχνία / Καθοδολυχνία (σημειώνω με την ευκαιρία ότι το λήμμα 18.002 είναι το Electron gun = ηλεκτρονιοβόλον): «Σημ. — Ελληνιστί έχει χρησιμοποιηθή και ο όρος "καθοδικός σωλήν", αλλά χάριν της ενότητος προτιμητέος και διά την κατηγορίαν ταύτην των ηλεκτρονικών επινοημάτων, ο όρος "Λυχνία".»
 

daeman

Administrator
Staff member
Ερώτηση: πότε σταματήσαμε να λέμε «λυχνία καθοδικών ακτίνων» και αρχίσαμε να μεταφράζουμε επί λέξει το tube ως «σωλήνα»;

Erm, since Ray Lomas went to the Quiz Show and held his head up to the gun of a million cathode ray tubes aimed at his tiny skull? It was barbaric but it was fun, for a Tube kid. :p Seems that I need some help from the audience for this one... :confused:
 
Top