φυγόκεντρες δυνάμεις

nickel

Administrator
Staff member
Φυγόκεντρος και κεντρόφυγος. Είναι από τις λέξεις που με έκαναν να θαυμάζω την ευελιξία της ελληνικής. Ενώ στα αγγλικά λέμε headache, αφού είναι πόνος, και αποκλείεται να πούμε achehead, στα ελληνικά δεν είχαμε πρόβλημα να πούμε και κεφαλόπονος και πονοκέφαλος και να χρησιμοποιούμε και τα δύο και συχνότερα το ανώμαλο.

Στο ΛΝΕΓ έχει ένα πλαίσιο με την ιστορία των αποδόσεων για τους ξένους όρους centripetal και centrifugal που ρίχνει λίγο φως στο πώς έφτιαχναν ορολογία τις μέρες που δεν υπήρχαν τα ISO και η Ελέτο.

φυγόκεντρος - κεντρόφυγος - κεντρομόλος. Στις αρχές τού 18ου αι. πλάστηκαν στη λόγια Λατινική τής εποχής οι λ. centripetus και centrifugus, για να δηλώσουν αντιστοίχως στη φυσική την κίνηση μιας δυνάμεως προς το κέντρο (centripetus) και την κίνηση μιας δυνάμεως από το κέντρο (centrifugus). H προς το κέντρο κίνηση δηλώθηκε από τα λατ. centrum «κέντρο» + petere «ζητώ» (> centripetus), ενώ η από το κέντρο απομάκρυνση, φυγή με τα λατ. centrum «κέντρο» + fugere «φεύγω, απομακρύνομαι» (> centrifugus). Έτσι πλάστηκαν (από τους νεολατινικούς όρους) οι γαλλ. όροι centripète (1700) και centrifuge (1700), από όπου οι αγγλ. centripetal και centrifugal. Από τους ξένους όρους οι Έλληνες διαφωτιστές τού 18ου αι. έπλασαν τους ελλην. όρους κεντρόμολος (< κέντρο + -μόλος < αρχ. αόρ. β΄ έ-μολ-ον «ήλθα» τού ρ. βλώσκω [πβ. μολών λαβέ]) και κεντρόφυξ, -υγος (< κέντρο + -φυξ < θ. φυγ-από αόρ. β΄ έ-φυγ-ον τού φεύγω [πβ. πρόσ-φυξ «πρόσφυγας»]). Και οι δύο όροι πρωτομαρτυρούνται στον διαμορφωτή τής καθαρεύουσας Νικηφόρο Θεοτόκη (1766) και στον διδάσκαλο τού Γένους Ευγένιο Βούλγαρι (1766). Ωστόσο, έναντι τού αρχαίου τύπου κεντρόμολος (που θα ήταν και ορθότερος [πβ. αυτόμολος]), ο άλλος διδάσκαλος τού Γένους, ο Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος, το έτος 1812 υποστήριξε (και επέβαλε) τον τονισμό κεντρομόλος. Για το κεντρομόλος προτάθηκαν και άλλες αποδόσεις (κεντροπετής, Σπυρ. Μαυρογένης 1863, κεντρόποδες δυνάμεις, Χριστόδ. Ακαρνάν 1786, κεντροφερής και κεντροδιώκτις δύναμη, Γαλλοελληνκό Λεξικό Μ. Σχινά και Ι. Λεβαδέως), που δεν επικράτησαν. Για το κεντρόφυξ / κεντρόφυγος προτάθηκε από τον πολύ Κωνσταντίνο Ασώπιο (1843) ο τ. φυγόκεντρος, ο οποίος και επικράτησε (ο τ. φυξίκεντρος που προτάθηκε από τον Ηρακλή Μητσόπουλο [1845] δεν επικράτησε).​


Σε κάποια λεξικά (π.χ. ΠαπΛεξ, ΛΚΝ, Αντίστροφο) θα βρούμε το ουσιαστικό φυγοκέντριση:
φυγοκέντριση η : διαδικασία κατά την οποία εφαρμόζεται, αξιοποιείται η φυγόκεντρη δύναμη σε διάφορους μηχανισμούς, συσκευές κτλ. για ορισμένους σκοπούς: Mε τη φυγοκέντριση επιτυγχάνεται ο διαχωρισμός ορισμένων στερεών συστατικών που περιέχονται σε ένα υγρό σώμα. Στέγνωμα των ρούχων με φυγοκέντριση. [λόγ. φυγοκεντρ(ικός) -ισις > -ιση μτφρδ. γαλλ. centrifugation] (ΛΚΝ)​

Ωστόσο, στο διαδίκτυο θα ανακαλύψουμε ότι είναι διπλάσιες οι χρήσεις του ουσιαστικού φυγοκέντρηση από τη φυγοκέντριση. Ελάχιστοι χρησιμοποιούν τον όρο φυγοκέντρωση.

Φυγοκέντριση η livepedia, φυγοκέντρηση η Βικιπαίδεια, πιο πολλά τα πρώτα από τα δεύτερα στα σχολικά βιβλία στο pi-schools.gr, ενώ το Google, κάθε φορά που του γράφω φυγοκέντριση, θέλει να με διορθώσει.

Η φυγοκέντριση προϋποθέτει και ρήμα φυγοκεντρίζω. Στο ρήμα, ωστόσο, όπου το ζήτημα δεν είναι απλώς ορθογραφικό, τα φυγοκεντρείται είναι απείρως περισσότερα από τα φυγοκεντρίζεται και το ίδιο συμβαίνει και στους άλλους ρηματικούς τύπους, που σημαίνει ότι έχουμε μια περίπτωση παρόμοια με εκείνη του καταχωρίζω / καταχωρώ, όπου η χρήση δείχνει κάποια στιγμή να προτιμά τύπους που δεν είναι κατάδηλα μεταβατικοί.

Κι όλα αυτά επειδή κάποιος φίλος των θετικών επιστημών αναρωτήθηκε για ένα φυγοκεντρηθεί στο κυριακάτικο άρθρο του Ν. Ξυδάκη:
Υπό το βάρος της μνημονιακής πολιτικής που εφάρμοσε, το ΠΑΣΟΚ ίσως φυγοκεντρηθεί σε εκσυγχρονιστές - νεοφιλελεύθερους, λαϊκιστές - πατριώτες, κεντρώους κ.λπ.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Ας προσθέσουμε και τους φυγοκεντρητές, τα μηχανήματα φυγοκέντρησης (για να θυμηθούμε και τους καταχωρητές [registers] της πληροφορικής και να ολοκληρωθεί ο κύκλος της παρομοίωσης με το καταχωρίζω / καταχωρώ).

Και, ευχ! ;)
 

Zazula

Administrator
Staff member
Και για να ολοκληρωθεί το νήμα: ανθρωποφυγόκεντρος, η (ουσ.) = human centrifuge.
Ο τύπος πέφτει σε απώλεια συνείδησης στα 9g:
Ενώ η τύπισσα εδώ τα κρατάει τα 9g για 15"!
 

nickel

Administrator
Staff member
Υπάρχουν και φυγοκεντρωτές, και θα περίμενα αντίστοιχα και ανθρωποφυγοκεντρωτές, αλλά ίσως φταίει που ξέρουμε Κεντρωτές και όχι Κεντρητές.
 

nickel

Administrator
Staff member
Και μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για ανύπαρκτα πράγματα...

Στη Φυσική. Γιατί στην πολιτική, μόνο φυγόκεντρες δυνάμεις λειτουργούν αυτή τη στιγμή... :(


@Ζαζ:
Οι φυγοκεντριστές είναι, προφανώς, η προτίμηση και των λεξικογράφων.
 

daeman

Administrator
Staff member
Καλά, καλά — μείντε 'σείς στους φυγοκεντρητές και τους φυγοκεντρωτές, την ώρα που όλοι σχεδόν λένε φυγοκεντριστές. :p

Ποιοι όλοι;

συσκευή φυγοκέντρησης: 76
φυγοκεντριστής: 42
φυγοκεντρητής: 62
φυγοκεντρωτής: 89 (προσθήκη, μετά το αποκάτω του Νικέλ)

ΔΓ/ΔΑ: 6.999.999.999.819
6.999.999.730
Άκυρα/λευκά: 1 (ο Κίτσος, που το λέει γυροβολιάρ'κο)


Σας παρακαλώ, μη μου κάνετε τον φυγοκεντρικό διαχωριστήρα καμιά φυγοκεντριστίρα· τον θυμάμαι έτσι από μικρός και δε θα τ' αντέξω. Αν είναι για τυρί, μάλιστα! Διαχωριστύρας.
 

nickel

Administrator
Staff member
Μα πρόσθεσε και τον φυγοκεντρωτή με τις δικές σου μετρήσεις, γιατί εμένα το κάθε ιστοπλοϊκό μού βγάζει κι άλλο αποτέλεσμα (89 καθαρά, με τα ίδια μου τα μάτια).
 
Ποιοι όλοι;

"φυγοκεντρητής": 62
"φυγοκεντριστής": 42
"συσκευή φυγοκέντρησης": 76

Το "φυγόκεντρος" (συσκευή), που το μαθαίναμε εμείς, δεν παίζει; (άντε να βρεις χιτς για αυτό όμως...)


ΔΓ/ΔΑ: 6.999.999.999.819
Άκυρα/λευκά: 1 (ο Κίτσος, που το λέει γυροβολιάρ'κο)

:-D
 

daeman

Administrator
Staff member
Μπράβο, dharvatis!
Και γιατί μου θύμισες τη φυγόκεντρο στα εργαστήρια, και γιατί έσωσες την προηγούμενη μορφή τού ποστ με τις γκουγκλεύσεις· η Όπερά μου κάνει νερά, θα τη φυγοσουτάρω, μου φαίνεται.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Το "φυγόκεντρος" (συσκευή), που το μαθαίναμε εμείς, δεν παίζει; (άντε να βρεις χιτς για αυτό όμως...)
Μα και η ανθρωποφυγόκεντρος που ανέφερα πιο πάνω, σ' αυτήν τη λογική εδράζεται.

ΥΓ Μόνο ο Νίκελ δεν το κατάλαβε! :devil:
 

nickel

Administrator
Staff member
Εκτός από τον φυγοκεντρωτή, τα πολλά ευρήματα τα έχει ο φυγοκεντρικός διαχωριστής. Είναι κι αυτό απόδοση του centrifuge;

Τι να κάνω που δεν μου αρέσει το σκέτο η φυγόκεντρος; Και οι Γάλλοι τη λένε centrifugeuse.
 
Εκτός από τον φυγοκεντρωτή, τα πολλά ευρήματα τα έχει ο φυγοκεντρικός διαχωριστής. Είναι κι αυτό απόδοση του centrifuge;

Μάλλον όχι, υπάρχει και ο όρος centrifugal separator.

Τι να κάνω που δεν μου αρέσει το σκέτο η φυγόκεντρος; Και οι Γάλλοι τη λένε centrifugeuse.

Μα γιατί; Έχει μια τρυφερότητα το θηλυκό - όλο αναδευτήρες, επωαστήρες και φυγοκεντρωτές θα είμαστε; :-) Στη σχολή πάντως μόνο έτσι τη λέγαμε.

Edit: Πες τα Αλεξάνδρα! :-)
 

nickel

Administrator
Staff member
Το κατάλαβα από τον πρώτο που το είπε ότι έτσι το λέει όλο το πανεπιστήμιο. Κανονικά το φυγόκεντρος πάει με τη δύναμη και όλες οι άλλες συσκευές που αξιοποιούν τη φυγόκεντρη δύναμη λέγονται φυγοκεντρική κάτι. Αλλά κουβέντα κάνουμε, δεν θα πάω στις σχολές να τους αλλάξω τις ταμπέλες.
 

daeman

Administrator
Staff member
Εμείς έτσι τη λέγαμε στο πανεπιστήμιο.

Και όχι μόνο στο πανεπιστήμιο· αν ρωτήσεις εργαστηριακούς (εργαζόμενους σε χημικά, βιολογικά, μικροβιολογικά κ.λπ. εργαστήρια, ιδίως πιο παλιούς) στην πιάτσα, για τη φυγόκεντρο (συσκευή) θα σου πουν, ευνόητα αφού γι' αυτούς είναι καθημερινή λέξη - σύντομη και καθιερωμένη στη σχετική τζάργκον, χωρίς να χρειάζεται πρόσθετα για να καταλάβουν τι ακριβώς σημαίνει, ξέρουν ότι κάνει διαχωρισμό συστατικών - και δεν ασχολούνται με την αρχή της λειτουργίας της για να την μπερδέψουν με τη δύναμη, αλλά με την πρακτική χρήση της. Άσε που, όσο να 'ναι, το θηλυκό μια γλύκα την έχει (που λέει ο dharvatis), απαραίτητη στο άχαρο, στείρο εργαστηριακό περιβάλλον.
Αυτά, από το
έταιρον μου ήμισυ. Για τους διαχωριστήρες, την άλλη βδομάδα που θα δω τον πατέρα μου· έχει εγκαταστήσει τους μισούς φυγοκεντρικούς στα λιοτρίβια της Ελλάδας.
 

pontios

Well-known member
Ίσως ο διαχωρισμός είναι του τύπου που συζητήθηκε εδώ ; (metaphorically speaking).
http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?5100-Spin-offs-και-spin-outs&highlight=spin+off

I know we're not looking for an equivalent term in English, but in order (for me anyway) to make sense of φυγοκεντρηθει and the following highlighted sentence .. I think of it as - Pasok being (possibly) spun out or spun off into its separate constituent parts, thus forming separate smaller companies. Pasok is an organisation and perhaps can be treated and imagined metaphorically as a company ? .. and a centrifuge "spins off" and separates elements after all.
So we are talking about a "political (or company) centrifuge" here (to my way of thinking and making sense of it anyway).
το ΠΑΣΟΚ ίσως φυγοκεντρηθεί σε εκσυγχρονιστές - νεοφιλελεύθερους, λαϊκιστές - πατριώτες, κεντρώους κ.λπ.
 

pontios

Well-known member
I should correct something in my above post .. I had it back to front.
In the highlighted sentence - Pasok isn't what's going to be spun out here of course .. it's its constituents parts that will in fact become the resultant spin offs i.e. νεοφιλελεύθερους, λαϊκιστές - πατριώτες, κεντρώους - the factions within the party are the various spin offs.
So in effect the sentence may be saying that .. Pasok may seek/choose to spin off its various factions.,,even though it's probably stated it more like Pasok may be centrifuged/separated into its constituent factions.
 
Top