metafrasi banner

Το κύτος και το κύτταρο

nickel

Administrator
Staff member
Προσπαθώ να βρω ποιος ξεκίνησε αυτή την ιστορία με το κύτος (= κοιλότητα· & δοχείο στα αρχαία), δηλαδή που το χρησιμοποίησε με τη σημασία του κυττάρου (για την ακρίβεια τού cell), επειδή δεν του πήγαινε ο κύτταρος (το κελί της κηρήθρας). Γνωρίζετε λέξεις που αρχίζουν από cyto– ή έχουν σαν δεύτερο συνθετικό το –cyte, τα οποία στα ελληνικά γίνονται κυτταρο (κάποτε γίνονταν και κυτο, αλλά αυτό διορθώθηκε). Έτσι το κυτταρόπλασμα για το cytoplasm έχει αντικαταστήσει το κυτόπλασμα (το 1893 είχε εμφανιστεί και κυττόπλασμα, το οποίο παραμένει ως ανορθογραφία της κακής απόδοσης), ενώ το leukocyte ήταν πάντα λευκοκύτταρο.

Πατέρας και υιός Δαρβίνος, σε επιστολές τους, θεωρούν (εν έτει 1867) μακρινάρι την Cyttarogenesis:
Τζορτζ Ντάργουιν προς Τσαρλς Ντάργουιν
Τσαρλς Ντάργουιν προς Τόμας Χάξλεϊ

Για το αγγλικό cell και το γαλλικό cellule εμείς φτιάξαμε το ουδέτερο κύτταρο από την αρχαία λέξη ο κύτταρος. Δεν ξέρω πότε ακριβώς έγινε αυτό, δεν μας το λένε τα ετυμολογικά λεξικά, πάντως βλέπω ότι στα μέσα του 19ου αιώνα έχουν μπερδέψει το κύτταρο με το κύτος και δίνουν και στην πρώτη λέξη τη σημασία της κοιλότητας. Δείτε στο λεξικό του Βυζάντιου (1852) ή στο Εγχειρίδιο Ανατομίας του Βάγκνερ (Ουαγνήρου) του 1848 ή στο Ελληνογαλλικό του Alexandre (5η έκδοση, 1836).

Οι Δυτικοί, για να φτιάξουν λέξεις σχετικές με το cell, επιλέγουν το ελληνικό κύτος. Ψάχνω να δω ποιος ξεκίνησε τη μόδα (μάλλον ο Schleiden με το cytoblast το 1838), αλλά προς το παρόν, μόλις βρω το χρόνο, λέω να κάνω μια λίστα με λέξεις από cyto– και σε –cyte.
 

nickel

Administrator
Staff member
Ό,τι έχεις πρόχειρο, δουλειά θα μου γλιτώσει. Εγώ θα το ξαναπιάσω μετά τα μεσάνυχτα. TIA.
 

cougr

¥
cytoblast cytograft cyton cytosis cytokine cytosine cytology cytologic cytologist cytolysis cytolytic cytochrome cytotoxins cytophilic cytochemistry cytopathic cytotherapy cytoflurogram cytoanalysis cytogenesis cytogenetics cytobiosis cytobiology cytophysiology cytopathology cytotechnology cytophotometry cytophotometrics cytoarchitecture cytoarchitectonic cytokinesis cytokinetic cytomegaly cytoreduction cytomorphology cytotaxonomy cytoplasm cytosome cytostome cytostasis cytostatic cytopharynx cytostain cytoanalyzer cytochalasin cytodifferentiation cytomegalovirus cytopathogenic cytopathogenicity cytoskeleton cytosol cytometer

adipocyte agranulocyte cryptocyte endocyte exocyte haemocyte hemocyte amoebocyte histiocyte osteocyte phagocyte plasmacyte leukocyte lipocyte lymphocyte macrocyte coenocyte erythrocyte astrocyte athrocyte fibrocyte gametocyte megakaryocyte melanocyte microcyte microgametocyte microsporocyte myxocyte oligodendrocyte oocyte monocyte myelocyte poikilocyte reticulocyte schistocyte spermatocyte spherocyte lymphocyte polycyte hepatocyte pneumocyte nephrocyte cardiocyte gemistocyte thrombocyte elliptocyte choanocyte sporocyte thrombocyte thymocyte gonocyte granulocyte thymocyte anti-thymocyte (globulin)

angiocytosis granulocytopoiesis hemacytometer immunocytochemical immunocytochemistry leukocytosis lymphocytosis macrocytosis pancytopenia phagocytose phagocytosis pheochromocytoma pinocytosis penicytosis thrombocytopenia granulocytopoiesis exocytosis endocytosis exocytosis
 

nickel

Administrator
Staff member
Η χαρά του μαζοχιστή είναι αυτό το μασούρι...

Μουσικό διάλειμμα:

 
cytogeny, cytokinin, cytopigment, cytopipete, cytoplast, cytopyge, cytoprotection, cytoscopy, cytotaxis, cytotoxicity, cytotropism, cytozoic, cyturia

Στα ελληνικά, το cyto- γενικά γίνεται κύτταρο-, αλλά υπάρχουν και εξαιρέσεις, π.χ. cytochrome > κυτόχρωμα, cytokinin > κυτοκινίνη.
 

nickel

Administrator
Staff member
http://lexilogia.gr/forum/showthrea...tology-κυτταροκίνη-κυτταροκινίνη-κυτταρολογία

Εγώ λέω να βάλω μπροστά τον οδοστρωτήρα και να τα κάνω όλα κυτταρο- (κυτταροκινίνη, κυτταροπαθητικό κ.ο.κ.).

Με την ευκαιρία, από αυτό το λεξικό (τσιμπήστε το):
http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j...w8WZCA&usg=AFQjCNHX8QTusy-DW0j9hYT3n2KXWoHFRA

Cytochimera | Κυτταροχίμαιρα
Cytochrome | Κυτταρόχρωμα
Cytodifferentiation | Κυτταροδιαφοροποίηση
Cytogenetics | Κυτταρογενετική
Cytogony | Κυτταρογονία
Cytokinesis | Κυτταροκίνηση
Cytokinin | Κυτοκινίνη
Cytology | Κυτταρολογία
Cytomixis | Κυτταρόμιξη
Cytopathic effect | Κυτοπαθητικό φαινόμενο
Cytoplasm | Κυτταρόπλασμα
 
Υπάρχει φυσικά λογική σε αυτό που λες, αλλά το κυτόχρωμα ειδικά είναι πολύ διαδεδομένο, καθώς περιλαμβάνεται ακόμη και σε σχολικά βιβλία βιολογίας. Η αντικατάστασή του με το κυτταρόχρωμα θα δημιουργούσε σημαντική σύγχυση.
Οι κυτοκινίνες είναι λιγότερο διάσημες, αλλά και εκεί η ετυμηγορία του γκουγκλ είναι σαφής:
κυτοκινίνες: 1640 ευρήματα
κυτταροκινίνες: 7 ευρήματα

Δεν ισχυρίζομαι βέβαια ότι οι όροι είναι σωστοί, μόνο ότι η χρήση τους είναι εδραιωμένη.
 
Συμφωνώ με τον panadeli, και προσθέτω ότι ό,τι ισχύει για τις κυτοκινίνες ισχύει και για τις κυτοκίνες. Επίσης:
syncytium = συγκύτιο
 

cougr

¥
Μικρή διόρθωση: παραπάνω έγραψα cytoarchitecure αντί του σωστού cytoarchitecture (κυτταροαρχιτεκτονική).
 

nickel

Administrator
Staff member
Έγινε η διόρθωση. Το κακό με αυτό το λεξιλόγιο είναι ότι χρειάζεται ειδικό διορθωτή ή πολύ γερό μάτι. Ο κοινός διορθωτής κοκκινίζει όλες σχεδόν τις λέξεις. (Κι εγώ κοκκινίζω που έχω τόσες άγνωστες...)

Επίσης: syncytium = συγκύτιο
Ωραίο αυτό. Ο εξαγγλισμένος τύπος του, syncyte, προφέρεται σαν sin site.
Αν το κυτταροποιούσαμε κι αυτό, θα λεγόταν συγκυττάριο;
 
Top