Jovian planets, super/sub-Jupiter exoplanets

[drsiebenmal]

Σε βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης που μεταφράζω γίνεται συχνή αναφορά (για διάφορους λόγους) σε εξωπλανήτες που είναι μεγαλύτεροι από τον Δία (super-Jupiter) ή μικρότεροι από αυτόν (sub-Jupiter).

Επίθετο από τον Δία (ή, έστω, από τη μορφή Ζευς) δεν ξέρω να υπάρχει, οπότε απευθύνομαι στη συλλεξιλογική σοφία και έμπνευση.

Να προσθέσω ότι σκέφτηκα την ιδέα της ντρίμπλας μέσω της εναλλακτικής λατινικής ονομασίας του Δία (Jove), που δίνει επίθετο Jovian στα αγγλικά (και μάλιστα και σε αστρονομική χρήση, ως Jovian planets).

Ωστόσο, ενώ οι χρήσεις (υπερ/υπο)ιοβιανοί πλανήτες θα βοηθούσαν μια χαρά την αποφυγή περιγραφικών μακαρονιών, η σύνδεση με τον Δία έχει, αναμφίβολα εξαφανιστεί καθώς οι περισσότεροι θα προσπαθούν να καταλάβουν τοι ρόλο παίζει εδώ ο προφήτης Ιώβ (βέβαια το επίθετο εκεί είναι ιώβειος, αλλά... λεπτομέρειες).

 

[cougr]

Επίθετο από τον Δία (ή, έστω, από τη μορφή Ζευς) δεν ξέρω να υπάρχει

Υπάρχει το δίιος. Οπότε, Δίιοι πλανήτες.

 

[nickel]

Το δίιος βρήκα κι εγώ στον Κουμανούδη (το λατινικό). Εδώ π.χ.
Οι "καυτοί Δίιοι" εξωπλανήτες

Δεν βρήκα υπερδίιους και υποδίιους, αλλά από αύριο...

 

[cougr]

Για τα δίιοι πλανήτες / δίιοι εξωπλανήτες υπάρχουν μερικά ευρήματα. Ευρήματα για τα υπερδίιοι/ υποδίιοι...ανύπαρκτα.

https://www.google.com/search?q=%22%CE%B4%CE%AF%CE%B9%CE%BF%CE%B9+%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B5%CF%82%22+%7C+%22%CE%B4%CE%AF%CE%B9%CE%BF%CE%B9+%CE%B5%CE%BE%CF%89%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B5%CF%82%22&oq=%22%CE%B4%CE%AF&gs_lcrp=EgZjaHJvbWUqBggAEEUYOzIGCAAQRRg7MgYIARBFGDsyBggCEEUYOzIGCAMQRRg5MgYIBBAjGCcyBggFECMYJzIHCAYQABiABDIHCAcQABiABDIHCAgQABiABDIHCAkQABiABDIHCAoQABiABDIHCAsQABiABDIHCAwQLhiABDIHCA0QABiABDIHCA4QABiABNIBCTEwMzQyajBqOagCALACAA&client=ms-android-samsung-ss&sourceid=chrome-mobile&ie=UTF-8#ip=1

Edit: Με πρόλαβες, nickel.

 

[drsiebenmal]

Το δίιος βρήκα κι εγώ στον Κουμανούδη (το λατινικό). Εδώ π.χ.
Οι "καυτοί Δίιοι" εξωπλανήτες

Δεν βρήκα υπερδίιους και υποδίιους, αλλά από αύριο...

Στον Κουμανούδη υπάρχει ιοβιανός; Επειδή ιοβιανούς πλανήτες βρίσκω...

 

[nickel]

Στον Κουμανούδη υπάρχει ιοβιανός; Επειδή ιοβιανούς πλανήτες βρίσκω...

Στα ελληνικά δεν υπάρχει λέξη ιοβιανός, υπάρχει μόνο μεταγραφή Ιοβιανός του ονόματος του αυτοκράτορα Jovianus.

Jovian (emperor) - Wikipedia

en.wikipedia.org

Γι' αυτό πιστεύω ότι πρέπει να προτιμήσεις το δίιος.

 

[Earion]

υπερζήνιοι - υποζήνιοι πλανήτες

 

[cougr]

ζήνιοι ή μήπως ζήνειοι;

 

[Earion]

ζήνιοι ή μήπως ζήνειοι;

Έχεις δίκιο cougr.
Ζήνειος από την αρχαιότητα, σε παπύρους επιγραφές, και στις μέρες μας στην οφθαλμολογία.

 

[nickel]

Σύμφωνα με τα δικά μου ευρήματα, «Ζήνις» είναι το όνομα σατράπη της Αιολίδας. Ζήνιος είναι η γενική του πτώση. Το επίθετό του είναι μάλλον ζήνειος, π.χ. στον πάπυρο που λέει «Ἰούλιος Ἡρακλανιανὸς Ἁδριάνιος ὁ καὶ Ζήνειος» (στα αγγλικά Iulius Heraclianus, of the Hadrianian tribe and Zenian deme) δεν νομίζω ότι έχουμε να κάνουμε με τον Δία.

Η ζήνειος ζώνη του ματιού, αυτή κι αν δεν έχει καμιά σχέση με τον Δία. Αποδίδει το zonule of Zinn ή άλλως ciliary zonule, ζήνειος ή ακτινωτή ζώνη.
https://en.wikipedia.org/wiki/Zonule_of_Zinn

Το όνομα από αυτόν τον κύριο:
https://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Gottfried_Zinn

Πάμε στη γραφή ζήνιος. Μοναδικό εύρημα στο TLG το ζήνιον ύδωρ, rain water (από τον τύπο Ζην του Ζευς)

βάλε ὕδωρ – ἐὰν μὲν τοὺς ἐπουρανίους θεοὺς κλῄζῃ, ζήνιον, ἐὰν δὲ τοὺς ἐπιγείους, θαλάσσιον (από τα Papyra magicae)

Όμως δεν θα χρησιμοποιούσα ποτέ αυτόν τον σπάνιο και αδιαφανή τύπο για να αποδώσουμε το Jovian, όταν το επίθετο δίιος είναι τόσο διαδεδομένο από τα αρχαία χρόνια (δεκάδες ευρήματα στο TLG).

 

[Earion]

Σύμφωνα με τα δικά μου ευρήματα, «Ζήνις» είναι το όνομα σατράπη της Αιολίδας. Ζήνιος είναι η γενική του πτώση. Το επίθετό του είναι μάλλον ζήνειος, π.χ. στον πάπυρο που λέει «Ἰούλιος Ἡρακλανιανὸς Ἁδριάνιος ὁ καὶ Ζήνειος» (στα αγγλικά Iulius Heraclianus, of the Hadrianian tribe and Zenian deme) δεν νομίζω ότι έχουμε να κάνουμε με τον Δία.

Το ελληνικό (αιολικό) ανθρωπωνύμιο Ζήνις (γενική Ζήνιος) ασφαλώς και παραπέμπει ευθέως στον Δία (που απαντά και με τον ποιητικό τύπο Ζην, γενική Ζηνός).
Βλ. αναλυτικά σε αρκετά σημεία αυτής εδώ της διδακτορικής διατριβής για τη γλώσσα του Ξενοφώντα.

Ως ανθρωπωνύμιο το βρίσκω σε πάπυρο από τον Πρώτο Καταρράκτη του Νείλου (βλ. εδώ):

Ζήνειος [τῶν ἀρχισωματοφυλάκων καὶ ἱππάρχης ἐπ' ἀνδρῶν καὶ γῆς βασιλικῆς οἰκονόμος καὶ νομάρχης·καὶ στρατηγός καὶ ἐπιστάτης τοῦ Ομ]βίτου​

Ο πάπυρος που αναφέρεις εσύ περιέχει το Ζήνειος ως τοπωνύμιο (που κι αυτό βέβαια παραπέμεπει στον Δία):

• Μαγικός πάπυρος από την Αντινοόπολη (P. Mich. Michael 1), ημερ. 3 Ιουνίου 155 μ.Χ.

Ἰούλιος Ἡρακλανιανὸς Ἁδριάνιος ὁ καὶ Ζήνειος (αγγλική μετάφραση of the Hadrianian tribe and Zenian deme)​

βλ. εδώ​

και δεν είναι ο μόνος, βρίσκω αρκετούς:

• P. Flor. 1 97 από τον Αρσινοΐτη νομό (Φαγιούμ), του 155 μ.Χ.

Πτολεμαῖος Πτολεμαίου τοῦ Ἡρώδου Σωσικόσ(μιος) ὁ καὶ Ζήνειος​

βλ. εδώ​

• P. Leipz. 10 από τη Μέμφιδα, του 3ου αι. μ.Χ.

Φυλαξιθαλάσσιος ὁ καὶ Ζήνειος​

βλ. εδώ​

• P. Tebt. 1 99 επίσης από τον Αρσινοΐτη νομό (Φαγιούμ), του 137 π.Χ.

Κομανὸς Νίκωνος Ζήνειος​

βλ. εδώ​

• P. Oxy. 1462 από την Οξύρρυγχο, του 31-32 μ.Χ.

[Μενέλαος ᾿Αλ]εξάνδρου [Ζ]ήνειος (αγγλική μετάφραση Menelaus son of Alexander of the Zeneian deme)​

βλ. εδώ​

• κι άλλος από το Φαγιούμ (Αρσινοΐτη νομό), του 137 π.Χ. (P.Tebt. I 99, l. 55)

Ζήνειος​

βλ. εδώ​

Περιορίζομαι σε αυτούς, γιατί υπάρχουν κι άλλοι (βλ. εδώ).

Με λίγα λόγια υπάρχει το επίθετο Ζήνειος στην αρχαιότητα, παραπέμπει ευθέως στον Δία και δεν είναι σπάνιο.

Πάμε στη γραφή ζήνιος. Μοναδικό εύρημα στο TLG το ζήνιον ύδωρ, rain water (από τον τύπο Ζην του Ζευς)

βάλε ὕδωρ – ἐὰν μὲν τοὺς ἐπουρανίους θεοὺς κλῄζῃ, ζήνιον, ἐὰν δὲ τοὺς ἐπιγείους, θαλάσσιον (από τα Papyra magicae)

Μοναδική ως φαίνεται είναι η γραφή με γιώτα, αλλά η γραφή με ει έχει ευρήματα.

Η ζήνειος ζώνη του ματιού, αυτή κι αν δεν έχει καμιά σχέση με τον Δία. Αποδίδει το zonule of Zinn ή άλλως ciliary zonule, ζήνειος ή ακτινωτή ζώνη.
https://en.wikipedia.org/wiki/Zonule_of_Zinn

Το όνομα από αυτόν τον κύριο:
https://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Gottfried_Zinn

Πολύ σωστά, ευχαριστώ.

Όμως δεν θα χρησιμοποιούσα ποτέ αυτόν τον σπάνιο και αδιαφανή τύπο για να αποδώσουμε το Jovian, όταν το επίθετο δίιος είναι τόσο διαδεδομένο από τα αρχαία χρόνια (δεκάδες ευρήματα στο TLG).

Αδιαφανής ούτως ή άλλως για τον σημερινό αναγνώστη είναι και ο δίιος —χρειάζεται οπωσδήποτε εξοικείωση με παρέμβαση του μεταφραστή.
Άρα γιατί όχι ο ζήνειος; Κι αυτός από τον Δία/Ζήνα βγαίνει. Και έχει το πλεονέκτημα ότι αποφεύγει τη χασμωδία του διπλού ι.

 

[nickel]

Άρα γιατί όχι ο ζήνειος; Κι αυτός από τον Δία/Ζήνα βγαίνει. Και έχει το πλεονέκτημα ότι αποφεύγει τη χασμωδία του διπλού ι.

Δεν θα αλλάξω τους λόγους που με επηρέασαν: Το ζήνιος είναι σπάνιο και δεν θα το βρεις σε κανένα λεξικό, ούτε στου Δημητράκου. Το δίιος δίπλα στον Δία είναι κατανοητό, το ζήνιος όχι.

 

[drsiebenmal]

Κατέληξα να προτείνω στη μετάφρασή μου το δίιος. Ίσως με επηρέασε κάποια στιγμή που σκεφτόμουν να γράψω τρίσδιιος (για κάποιον πλανήτη όσο τρεις φορές ο Δίας) και σκέφτηκα (χαμογελώντας, το ομολογώ) ότι το τρισζήνειος θα ήταν η απόλυτη ετερογονία των ετυμολογικών σκοπών.

Αυτό που παρεμπ με εξέπληξε (σε ανάλογη συζήτηση σε άλλη γλωσσική σελίδα) ήταν η προθυμία πολλών συμμετεχόντων να μείνουν σε άκλιτες δομές (τύπου υπερ-Δίας, υπο-Δίας) και η εύκολη καταφυγή στην περιφραστική δημιουργία επιθέτων, που είναι τόσο χαρακτηριστική των ξένων λέξεων που δεν έχουν απορροφηθεί ολοκληρωτικά στη γλώσσα μας.

Και όλα αυτά, με την επίκληση του μοντέρνου σλόγκαν: «η γλώσσα δεν κωλώνει και δεν χρειάζεται ρυθμίσεις».

Πόσο λείπει η γνώση του έργου των λογίων του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, χωρίς τους οποίους θα μιλάγαμε μια παρόμοια γλώσσα, που θα προσπαθούσε να συνδέει τις εποχικά επικρατούσες ξένες λέξεις και να διαμορφώσει μια άλλη, ποιος ξέρει ποια, γραμματική.

 

[Earion]

Το ζήνιος είναι σπάνιο και δεν θα το βρεις σε κανένα λεξικό, ούτε στου Δημητράκου. Το δίιος δίπλα στον Δία είναι κατανοητό, το ζήνιος όχι.

Θα το επαναλάβω, κι ας γίνομαι φορτικός: τόσο το δίιος όσο και το ζήνειος είναι εξίσου απρόσιτα για έναν σημερινό αναγνώστη. Και τα δύο τα κοκκινίζει ο αυτόματος διορθωτής. Άρα δεν απομένει παρά το άλλο κριτήριο, το ποιο απ' τα δύο ακούγεται «ωραιότερα», κι εκεί φρονώ ότι ο ζήνειος (προσοχή! με δίφθογγο!) υπερέχει.

(Η παρανάγνωσή σου, Νίκελ, ήταν ο λόγος που δευτερολογώ. Όσο μου επισείεις κατά πρόσωπο τον Δημητράκο, τόσο με παρασύρεις στην επιμονή. Για σένα θα καταντήσω ζηνόφρων (= knowing the mind of Zeus —τι φοβερή λέξη! από το Liddell-Scott).