Έπεσα
κατά λάθος κατά καλή μου τύχη σε μια
παλιά σελίδα του Βήματος, δέκα χρονώ και βάλε, που όμως ταιριάζει πολύ στο νήμα μας και φιλοξενεί ένα καλό μωσαϊκό απόψεων. Το αντιγράφω στο σύνολό του:
Με χιουμοριστική βεβαίως διάθεση, ρωτήσαμε ανθρώπους του γραπτού λόγου να μας πουν ποιες λέξεις ή εκφράσεις αντιπαθούν. Το συμπέρασμα είναι ότι, αν καταργούσαμε όποια λήμματα απωθούν, από το «ανώδυνο λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας» θα απέμενε μόνο το εξώφυλλο.
Κάτια Αντωνοπούλου, συγγραφέας
Ναι, έχω φακελώσει και εξορίσει στα Τάρταρα λέξεις και εκφράσεις που τόσο έχουν εξευτελιστεί ώστε μου προκαλούν έντονη απώθηση. Τη λέξη «συγκλονιστικός» από τότε που άκουσα να συνοδεύει συναγρίδες και φασολάδες («έφαγα μια συγκλονιστική συναγρίδα» ή «Μαρία μου, η φασολάδα σου είναι συγκλονιστική»). Τη λέξη «φανταστικός», που χρησιμοποιείται πλέον συλλήβδην επίσης για γεύματα, ανθρώπους, ζώα και φυτά, τη λέξη «κάποιος» («μου είπε κάποια πράγματα», «του είπα κάποια πράγματα και καταλήξαμε σε κάποια συμφωνία»). Σιχαίνομαι ιδιαίτερα τη λέξη «επώνυμος», λες και οι υπόλοιποι στερούνται επωνύμου, την οποία μάλιστα ακολουθεί στα ειδησεογραφικά δελτία εκείνο το άκρως υποτιμητικό «και πολύς απλός κόσμος». Με εκνευρίζει η λέξη «κουλτουριάρης» γιατί κατάντησε υβριστικό κάτι που έπρεπε να 'ναι επαινετικό, η λέξη «παραδοσιακός» («παραδοσιακή οικία», «παραδοσιακό ψωμί», «παραδοσιακή ταβέρνα», ακόμη και «παραδοσιακή ατμόσφαιρα»), η λέξη «εποικοδομητικός». Με θλίβει που δεν μπορώ πλέον να χρησιμοποιήσω την ωραία και ουσιαστική λέξη «βιώνω» από τότε που άρχισε να υπερκαταναλώνεται σε μύρια όσα από μύριους όσους. Βρίσκω γελοία την έκφραση «δεν με εκφράζει» ή «με εκφράζει» από σταρλέτες, τραγουδίστριες, γυμνάστριες κλπ. π.χ., «η σεζόν που με εκφράζει είναι η άνοιξη», «αυτός ο ρόλος με εκφράζει», «η γυμναστική με εκφράζει» , άσε εκείνο το μυστηριώδες «τα 'χω καλά με τον εαυτό μου».
Χάρης Βλαβιανός, ποιητής
Σε γενικές γραμμές ισχύει το γνωστό «δεν υπάρχουν χυδαίες λέξεις, υπάρχουν χυδαίοι άνθρωποι». Ωστόσο στη γλώσσα μας συναντάμε λέξεις κακόηχες αφεαυτές και λέξεις άσχημες, λέξεις δηλαδή που δεν έχουν καταξιωθεί από τη χρήση τους. Μερικές λέξεις ευτελίζονται όταν χρησιμοποιούνται με λάθος τρόπο, όταν ο χρήστης δεν κατέχει την ακριβή τους σημασία, άλλες τις καθιστά γελοίες η ιδεολογική τους φόρτιση («μάζωξη», «ξωπέταγμα», «πισωγύρισμα», «βάζω το πρόβλημα» κλπ.). Πάντως, αν μπορώ να πω ότι απεχθάνομαι κάποιες λέξεις, αυτές ανήκουν σε μια νέα κατηγορία, κομματογενείς θα τις έλεγα, και έχουν για δεύτερο συνθετικό το -ποίηση («καθετοποίηση», «ελληνοποίηση», «ορθολογικοποίηση», «εθνοποίηση», «βιομηχανοποίηση», «μαζικοποίηση», «στεγανοποίηση», «δραχμοποίηση», «παγκοσμιοποίηση»).
Νένη Ευθυμιάδη, συγγραφέας
Αντιπαθώ όλα τα υποκοριστικά («δρομάκι», «συνταξούλα», «καφεδάκι», «γριούλα»)· όλες τις παροιμίες («η καλή μέρα απ' το πρωί φαίνεται», «όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος») γιατί περιέχουν αδικαιολόγητη γενίκευση και πολύ λαϊκισμό· όλες τις εκφράσεις γύρω από κάποια έννοια της οικογένειας («οικογενειάρχης», «κοίτα το σπίτι σου», «σπιτικό», «φτιάχνω τη ζωή μου»)· όλες τις εκφράσεις που λένε την καλλιτεχνική παραγωγή «δημιουργία» και τον καλλιτέχνη «δημιουργό» γιατί παριστάνουν τον καλλιτέχνη κατ' εικόνα και ομοίωση του Θεού και είναι βαρύγδουπες. Θεωρώ όμως ότι, αν γραφόταν ένα βιβλίο με όλες τις λέξεις που δεν μου αρέσουν και είναι πάρα πολλές , θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν ένα πολύ ωραίο βιβλίο.
Χρήστος Χωμενίδης, συγγραφέας
Με απωθεί το «παντρεύω» σε μεταφορική χρήση («παντρεύει την ωραία θέα με την κλασική μουσική»)· οι ευφημιστικές εκφράσεις για τον θάνατο «έφυγε», «κοιμήθηκε», «αναπαύτηκε», «έχασε τη ζωή του» (γιατί σου μένει η εντύπωση ότι θα την ξαναβρεί)· οι κουλτουριάρικες επωνυμίες μαγαζιών όπως το κομμωτήριο «Μαλλιά Κουβάρια» και γενικώς τα ευφυολογήματα στους τίτλους και στις επωνυμίες· όλη η ξύλινη γλώσσα, όπως τα επιρρήματα που αποκτούν την κατάληξη «α» «απόλυτα», «κάθετα».
Αλέξανδρος Ασωνίτης, συγγραφέας
Με ενοχλούν λέξεις και εκφράσεις της δημοτικής όπως «αποδείχνει», «απλά πιστεύω», «βασικά λέω», «προηγούμενα» (αντί «προηγουμένως»), «πιότερο» επειδή είναι ακαλαίσθητες και εσφαλμένες. Επίσης τα «γκρίνγκλις» (σημ. τα ελληνοαγγλικά), όπως το «Olympiakos champions again» που εμφανίστηκε σε φανέλες παικτών που πήραν το πρωτάθλημα (ο Ανδρέας Μουράτης, ο Ρωσίδης μπορούν να το διαβάσουν;), το Yiorgos Mazonakis - Notis Sfakianakis στα βιντεοκλίπ (πόσα CD πουλάνε εκτός Ελλάδος;), τα Mega, Antenna, Σκάι, Star, ο Kosmos των Sports και οποιαδήποτε λέξη έχει σχέση με την κινητή (sic) τηλεφωνία.
Κώστας Μουρσελάς, συγγραφέας
Αυτές καθεαυτές οι λέξεις είναι ιερές και μαγικές. Ολες οι λέξεις μηδεμιάς εξαιρουμένης. Αν βέβαια κάποιες από αυτές δεν θα ήταν εύκολο να τις μεταχειριστώ στην καθημερινότητά μου γιατί έτυχε να μην τις έχω συνηθίσει ή εξαιτίας του χαρακτήρα μου, σίγουρα γι' αυτό δεν θα φταίνε οι λέξεις. Θα μπορούσα να πω ότι με απωθεί φοβερά η ξύλινη γλώσσα των πολιτικών, κυρίως όταν χρησιμοποιούν λέξεις που δεν σημαίνουν τίποτε («καθετοποίηση») ή φράσεις που μου θυμίζουν μπαλκόνι και συνθήματα («Ο λαός στην εξουσία») ή ακόμη όταν υπερασπίζονται ιδέες, πρόσωπα και πράγματα που με έχουν απογοητεύσει ή αηδιάσει. Ισως κάποιες λέξεις να τις συμπαθώ περισσότερο και κάποιες λιγότερο, ανάλογα με το πόση ποίηση κουβαλούν π.χ., η λέξη «φεγγάρι» με γοητεύει, ενώ η λέξη «θανατίλα» με απωθεί, αλλά και πάλι όταν ειπωθεί σε χώρο, χρόνο και κατάσταση που τη δικαιολογεί αυτομάτως θα με κερδίσει.
Ευγένιος Αρανίτσης, συγγραφέας
Κατ' αρχάς με απωθούν οι λέξεις τύπου Βασίλη Ρώτα, όπως «γιοφύρι», «στράτα», «φάμπρικα», «φαμίλια», «καρτερώ», «ολόγιομο φεγγάρι», «σχόλη», «λαλιά», «ντομπροσύνη», «ρωμιοσύνη», «λεβέντης», «δούλεψη», γιατί μέσω αυτών των λέξεων κάποιοι παρίσταναν κάτι. Οπως και τα «παραθύρι», «εργαστήρι», «δείλι» που έχουν γίνει και λίγο κουλτουριάρικα. Με απωθεί η κατηγορία της πασοκικής καθομιλουμένης «δοσμένο» αντί «δεδομένο» και όλα τα επιρρήματα με «α» στο τέλος, όπως το «αέναα». Με απωθούν επίσης οι λέξεις των κουλτουριάρηδων, όπως «θεατράνθρωπος», «μουσικάνθρωπος» (μισός άνθρωπος και μισός κάτι άλλο;) και το «πνευματικός άνθρωπος» γιατί δεν σημαίνει τίποτε. Γενικώς με ενοχλούν οι πολύ αναφανδόν ψεύτικες και προσποιητές λέξεις.
Μιχάλης Μιχαηλίδης, συγγραφέας
Το «ήταν ένας άνδρας δωρικού ρυθμού, λιτός και απέριττος» και «το σεπτό σκήνωμα του μακαριστού επισκόπου» με ενοχλούν ως ενδείξεις δουλοπρέπειας. Τα «εθνικά ιδεώδη» και «περιούσιος λαός» με ενοχλούν γιατί βλάπτουν το μυαλό μας.
Μανίνα Ζουμπουλάκη, συγγραφέας
Με ενοχλεί η έκφραση «σε χρόνο dt», ίσως επειδή ήμουν στουρνάρι στη φυσική· οι λέξεις που χρησιμοποιούν οι πολιτικοί («καθετοποίηση»)· το «βασικά» όταν αρχίζει κάθε πρόταση (αλλά αν πεις «τα βασικά πράγματα στη ζωή» είναι ωραίο) όπως και το «ειλικρινά» γιατί είναι δεδομένο ότι θα ακολουθήσει κάτι ανειλικρινές· το «εγώ προσωπικά». Σε γενικές γραμμές όμως δεν έχω πρόβλημα με λέξεις ή εκφράσεις αλλά με τον τρόπο που χρησιμοποιούνται.
Κώστας Κατσουλάρης, συγγραφέας
Δεν υπάρχουν λέξεις καλές ή κακές, καθαρές ή βρώμικες. Απλώς ενοχλούμαι όταν η χρήση ορισμένων λέξεων γίνεται με σκοπό να συσκοτίσουν· τέτοιο παράδειγμα είναι η χρήση της λέξης «λαός» που βάζει στο ίδιο τσουβάλι ανθρώπους διαφορετικής κοινωνικής και οικονομικής τάξης λες και έχουν όλοι τα ίδια συμφέροντα. Αντίστοιχα ενοχλούμαι με τη χρήση της λέξης «ορθολογισμός» που κατέληξε να χρησιμοποιείται περίπου ως βρισιά στη χώρα που τη γέννησε.
Γιώργος Μανιώτης, συγγραφέας
Δεν υπάρχουν λέξεις ή εκφράσεις που να αντιπαθώ διότι ως λογοτέχνης είμαι υποχρεωμένος να κατανοώ και να σέβομαι όλες τις καταστάσεις τις οποίες οι εκφάνσεις της ζωής μάς παρουσιάζουν. Ακόμη και φράσεις που στην αρχή μού φαίνονται απωθητικές οφείλω να τις προσέξω περισσότερο και να κατανοήσω τις καταστάσεις που τις δημιουργούν. Δηλαδή ό,τι προέρχεται από το περιβόλι της ζωής, όσο φριχτό και αν είναι, μου είναι κατανοητό και συμπαθές. Αυτό που πραγματικά απεχθάνομαι είναι οι αποξηραμένες λέξεις ή εκφράσεις που μυρίζουν φαρμακείο και οι οποίες προέρχονται από ένα μηχανισμό σκέψης ο οποίος δεν έχει καμία επαφή με τη ζωή παρά μόνο με νεκρά σχήματα αληθινού βίου. Συνήθως τέτοιες εκφράσεις συναντάμε στα σημερινά δοκίμια.
Μάρω Βαμβουνάκη, συγγραφέας
Θα έλεγα για παράδειγμα πως για λόγους μυστήριους μου είναι ανυπόφορη η λέξη «παντούφλα». Το φαντάζεστε όμως να απαιτούσα να αφαιρεθεί από τα λεξικά; Τι θα απέμενε όχι μόνο στη γλώσσα αλλά και στη ζωή μας την ίδια αν τη λογοκρίναμε κατά τα γούστα μας; Ευτυχώς, όσο και να ξεφωνίζουμε ένας ένας, ζωή και γλώσσα τραβούν τον δρόμο τους εξαίσια ακατάδεχτες.
Ευτυχώς κανένας δεν είπε ότι απεχθάνεται το «μωσαϊκό απόψεων».
