Ένα ενδιαφέρον και απολαυστικό κείμενο που έγραψε ο καθηγητής John Angelopoulos και διάβασα πριν από λίγο στη γλωσσική ομάδα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ στο Facebook:
Όλοι τον έχουμε συναντήσει σε ΜΚΔ ή στην παρέα να εξηγεί την άρνηση αποδοχής της παντρειάς ανδρών με γυναίκες, για ετυμολογικούς λόγους, ή την απόρριψη της «καλής επιτυχίας» (η καλοσύνη έχει ετυμολογικά ενσωματωθεί στην επιτυχία, εξηγεί) ενώ στο ευελπιστώ βλέπει «καλή» ελπίδα σε εκείνο το ευ. Ο ετυμολογιστής λοιπόν με την επίμονη προσκόλλησή του αδυνατεί να δεχθεί την τάση της γλώσσας να εξελίσσει τις σημασίες και να τις απομακρύνει από το αρχικό έτυμον. Επειδή η προσπάθεια υπόδειξης του τεράστιου πλήθους τέτοιων σημαντικών εξελίξεων συνδυάζει διασκέδαση με χρήσιμη μάθηση, συγκέντρωσα με αυτό το πνεύμα μια συλλογή λέξεων που έχουν απομακρυνθεί από το αρχικό έτυμον (που και τότε ήταν συχνά αυθαίρετο) για να φανεί πόσο εμποδίζει τη συνεννόηση και τον γλωσσικό πλούτο μια αυστηρά ετυμολογική ερμηνεία. Ιδού αυτά που μάζεψα πρόχειρα, εύκολα θα συμπληρώσετε πολλά ακόμα:
Όπως το έτυμον «εμποδίζει» να παντρευτεί άνδρας γυναίκα, ούτε επιτρέπει να λέγονται αστεία σε χωριά, μόνο στο άστυ.
Αλλά ούτε χαρακτηρισμός αγροίκος μπορεί να αποδοθεί σε πολίτη, πρέπει να είναι ιδιοκτήτης αγρού.
Ομοίως δεν μπορεί να προξενήσει κάποιος βλάβη παρά μόνο σε ξένους, αλλά ούτε να φιλοξενήσει συμπολίτες του (ἡ λέξη ξένος παλιά και τώρα δηλοί πολίτες δύο διαφορετικών πόλεων ή χωρών)
Δεν μπορούν να ενοικιάζονται αυτοκίνητα, και θέσεις πάρκινγκ, μόνο οικίες
Δεν υπάρχουν ποντικοί μυς αν δεν προέρχονται από τον Πόντο (τον Εύξεινο και μόνο!), ούτε φουντούκια (δεν μας ξεγελά η πορεία μέσω τουρκικής). Δεν αφορούν τον πόντο εν γένει με ομηρική έννοια
Οι παντόφλες πρέπει αν είναι από φελλό (παντόφελλο)
Δεν μπορούμε να υιοθετούμε κορίτσια, μόνο υιούς
Δεν πίνουμε κρασί αν δεν είναι κεκραμμένο (όμως σχεδόν όλοι αυτό πίνουν, φαίνεται ότι στο «υπό-άνδρα» τερματίζονται οι ετυμολογικές τους γνώσεις)
Δεν μπορούμε να πούμε συκώτι αν δεν το τάιζαν με σύκα (συκωτόν ήπαρ)
Κι ενώ ο Όμηρος αποκαλούσε εύζωνον κάποια με λεπτή μέση, εγώ ξέρω έναν με μπιροκοιλιά
Δεν μιλάμε ορθώς αν καθόμαστε
Τα πανταλόνια μήπως πρέπει να είναι από την Βενετιά;
Δεν υπάρχουν ανδρειωμένες γυναίκες (πώς είπατε; Φώτω Τζαβέλλα;)
Καλά οι ψυχωμένοι έχουν ψυχή, οι ξεψυχισμένοι δεν έχουν; (μια μικρή αδυναμία είναι θα περάσει)
Δεν μπορούμε ολόκληρα καρβέλια να τα λέμε ψωμί(ον)
Δεν είναι (ο)ψάρια μόνο οι ιχθύς
Φυσικά δεν μπορούν να κρατάνε πατερίτσες και να πατρονάρουν οι γυναίκες
Πώς μιλάνε μητρική γλώσσα όσοι έχασαν τη μανούλα τους στη γέννα
Δεν είναι ασημένια τα νομίσματα, μόνο αργυρά διότι έχουν σήμα του εκδότη
Τα τετράδια πρέπει να έχουν αποκλειστικά τέσσερα φύλλα όπως όταν ξεκίνησε η λέξη
Δεν είναι αγενής κανένας αφού από κάποια σκούφια (γένος) κρατάει
Ούτε ευγενικός απλά και μόνο λόγω των τρόπων του χωρίς «καλή» καταγωγή.
Και μπορούμε να λέμε βούλιαξε ολόκληρος Τιτανικός; Κοτζάμ πλοίο ήταν, όχι δοκιμαστική βολίδα
Η παρά φύσιν έδρα παύει να είναι έδρα, μη λέμε ό,τι θέλουμε και «κακοποιούμε» τη γλώσσα
Τι να πούμε για τον μοχθηρό και τον πονηρό; Ούτε μοχθούν ούτε πονούν, ούτε καταπονούνται (κοπιάζουν).
Σχολαστικότητα, σκουλαρίκια, σχόλη, σχολείο, σχολάριος από κοινό έτυμο. Ε, και;
Τα ελικόπτερα για κάποιους προσνηώνονται στα πλοία, για άλλους προσγειώνονται κι εκεί, καθόσον δεν παύουν και τα πλοία να βρίσκονται στη Γη. Τώρα, αν προσαρειώθηκε στον Άρη το Mars Rover, θα σας γελάσω, αλλά σε κάθε περίπτωση γελάω με τις ανόητες σχολαστικότητες
Τα διαστημόπλοια επανδρώνονται και με γυναίκες; (Άσε δεν τα βάζω με τους woke).
Μπορούμε να παρασιτούμε σιτιζόμενοι με κρέας χωρίς σιτάρι; (ναι, ήδη από την αρχαιότητα – αλλά η παντρειά μας μάρανε)
Αφού το νερό πρέπει να είναι νεαρόν (ύδωρ), δεν μπορεί να είναι θαλασσινό που βρίσκεται εκεί αιώνες και μόνο νεαρό δεν το λες. Μήπως τα απόνερα είναι πάντα νεαρά; και οι νεροχελώνες ποτέ δεν πλατσουρίζουν σε παλιόνερα;
Όταν λέμε η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι γυναίκες, πού στην ευχή το ψηφίσανε;
Ράβε-ξήλωνε δε γίνεται αφού στο ράψιμο δε βάζεις καρφιά (ήλους). Μα σοβαρά τώρα, αν κατάφερες να ξηλώσεις πουλόβερ, δεν μπορείς να παντρευτείς γυναίκα;
Δεν μπορείς να κάνεις καραντίνα, παρά μόνο 40 ημερών
Τι εξατμίζει η εξάτμιση του αυτοκινήτου; Γιατί λέμε εξατμίζεται η βενζίνη, ενώ μόνο το νερό βγάζει ατμό;
Φέγγει ο φακός; Μήπως φέγγει μόνο το λαμπάκι πίσω από τον φακό;
Είναι ετυμολογικά σωστή η ωραία θέα που βρίσκεται εκεί επί αιώνες και δεν είναι της ώρας;
Και είναι ο Μέσι καλός χειριστής της μπάλας; Μα κάνει φάουλ, αν βάζει χέρι.
Είναι σίγουρα 30 τα φύλλα του τριαντάφυλλου και χίλια της μιλφέιγ;
Τη θυγατρική εταιρεία την έφτιαξε η θυγατέρα του ιδιοκτήτη;
Πώς πηδήξαμε από τη μητρική στοργή στην μητρική πλακέτα του υπολογιστή και γιατί δεν είχε μια η μανούλα μου;
Γιατί ενώ σκάει με θόρυβο το μπαλόνι, μου λένε να σκάσω για να γίνει ησυχία;
Στην αρχαία η βιολογία ήταν η διακωμώδηση του βίου των τριγύρω τους, γιατί κανένας λαθοθήρας δεν τα έβαλε με τον Λαμάρκ που δεν σεβάστηκε την ετυμολογική σημασία;
Και ο αρχαίος βιομήχανος ήταν ταλαίπωρος που μηχανευότανε τα του βίου (της επιβίωσης), γιατί να δεχτούμε την ετυμολογική διαστρέβλωση σε πλούσιο ιδιοκτήτη μηχανών και εργοστασίων.
Για να μετρήσουμε αν πλειοψηφούν (sic) οι λέξεις που δεν αλλοιώθηκαν ετυμολογικά, θα πρέπει να λύσουμε πρώτα ζητήματα όπως αν μπορείς να διατηρείς κατάστημα σε σκηνή και αν η ουσία του είναι τα εμπορεύματα ή το πώς στέκεται. Και τι είδους βολή έχουμε στη διαβολή και την παρεμβολή. Άσε καλύτερα.
Πάμε τώρα σε δύο λογικά ερωτήματα που έχουν τεθεί. Πρώτον, ποιος πήρε την ευθύνη και τα άλλαξε, και δεύτερον, από ποια στιγμή δικαιούμεθα να χρησιμοποιούμε την νέα σημασία (ισχύει και γενικότερα για κάθε νέο «λάθος» πέραν των ετυμολογικών). Η απάντηση στο πρώτο είναι πολύ εύκολη, το έκαναν δεκάδες εκατομμύρια (ναι, δεκάδες φορές πάνω από τον πληθυσμό μας καθόσον δρούσαν επί αιώνες και πολλές γενιές). Αυτό εξηγεί και γιατί κάθε απόπειρα «διόρθωσης» είναι καταδικασμένη να μένει σαν σχολαστική ματαιοπονία αφού αυτοί που τα κάνουν δεν νοιάζονται και είναι εκατομμύρια, αλλά και χιλιάδες άλλοι σίγουρα το προσπάθησαν ανεπιτυχώς από την εποχή του ιστορικού λαθολόγου Φρύνιχου Βυζάντιου.
Και μέχρι πότε δεν πρέπει να τα λέμε και πώς σηματοδοτείται η έναρξη «νόμιμης» χρήσης; Ας πούμε λοιπόν για την οικονομία της συζήτησης, ότι η «σωστή» απάντηση είναι όταν αρχίσουν να μας ξεφεύγουν ασυνείδητα, όπως υποθέτω κάνουν και οι ετυμολογιστές για όλα της ανωτέρω λίστας. Όσο το θυμάται, κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να μιλά με το ζόρι για παντρεμένους άνδρες, ας τους πει νυμφευμένους, δικαίωμά του αρκεί να μην κουνά το δαχτυλάκι όταν το λένε οι υπόλοιποι λες και είναι μάστερ της ετυμολογίας, επειδή ξέρει 2-3 (άντε και 5-10 ακόμα). Αν ήξερε εκατοντάδες, θα είχε «συνθηκολογήσει» εν ονόματι της ακατάσχετης εξέλιξης.
Και θα κλείσω με την δική μου απορία: τι στην ευχή έχει η παντρειά και συγκεντρώνει τόση αντίσταση ενώ κανένας δεν διαμαρτύρεται για τις ενοικιάσεις, τις καραντίνες, τις μιλφέιγ, τους επιδέξιους αριστεροπόδαρους χειριστές μπάλας, αφού, σε αντίθεση με τη βιολογία, τα χωριάτικα αστεία και τους αγροίκους των πόλεων, που είναι πάρα πολύ παλιά και ξεχασμένα, αυτά εμφανίστηκαν περίπου μαζί ή και μετά την ανδρική παντρειά; Γιατί βρε παιδιά είναι λιγότερο ανακριβές να τρως μόνο 876 φύλλα κρούστας και να τα λες χίλια και να νοικιάζεις ιστιοφόρο λες και πρόκειται για οικία; Γιατί, γιατί; Η απορία θα με φάει. Αλλά ο πραγματικός σκοπός είναι να μάθουμε / θυμηθούμε με κέφι γλαφυρές ετυμολογίες, όχι να στερήσουμε (και να θέλαμε) το δικαίωμα της επιρροής στη γλώσσα από τους ετυμολογιστές και τους λαθοθήρες, αφού δεν διαθέτουμε μεγαλύτερα δικαιώματα από αυτούς. Μια γνώμη δίνουν όλοι και όσοι θέλουν ακολουθούν. Όλοι μαζί συνεισφέρουν στο χωνευτήρι που λέγεται γλώσσα και όπου ειδικοί και αδαείς τη χρησιμοποιούν όπως νομίζουν και μια γνώμη εκφράζουν, είτε βάσει γνώσης είτε άγνοιας και όπου μας βγάλει. Άντε, υπάρχουν και κάποιοι ρυθμιστές που φτιάχνουν ένα (αναπόδραστα) προσωρινό μπούσουλα και όσο κρατήσει.
