Στο σημερινό του σημείωμα, με τίτλο Από πού (δεν) ξεκίνησαν 11 γνωστές εκφράσεις, ο Νίκος Σαραντάκος πιάνει 11 γνωστές εκφράσεις με την εξήγησή τους, όπως δημοσιεύτηκαν στον ιστότοπο in2life.gr, και συμπληρώνει το κείμενο του ιστότοπου με δικά του σχόλια, εξηγήσεις και ανασκευές. Πιάνω την πρώτη απ' αυτές τις εκφράσεις, τη διεθνή. Για τις υπόλοιπες, κάντε μια επίσκεψη στο ιστολόγιο του Σαραντάκου.
Κείμενο στο in2life.gr:
*Και οι τοίχοι έχουν αυτιά: Κι όμως, κάποιοι τοίχοι είχαν όντως… «αυτιά», γι’ αυτό και ακόμη και σήμερα όταν θέλουμε να πούμε κάτι μυστικό, αναφερόμαστε σε αυτούς. Συγκεκριμένα, όταν ο βυζαντινός άρχοντας του Ναυπλίου Λέων ο Σγουρός πολιορκήθηκε από τους Φράγκους, κατέφυγε στην Ακροκόρινθο, όπου ανέθεσε στον μηχανικό του, τον Ναρσή, να σχεδιάσει ένα απόρθητο φρούριο, το οποίο χαρακτηριζόταν από την εξής πρωτοπορία: Διάθετε μέσα στα τοιχώματα μυστικούς σωλήνες από κεραμόχωμα, οι οποίοι ξεκινούσαν από τις υπόγειες φυλακές και έφταναν μέχρι το πάνω μέρος του πύργου. Έτσι, οι εντός των τειχών λάμβαναν συχνά πολύτιμες πληροφορίες ακούγοντας τις συζητήσεις των κρατουμένων στα υπόγεια, χωρίς οι τελευταίοι να το γνωρίζουν, κάτι που έκρινε την έκβαση της πολιορκίας.
Σχόλιο του Σαραντάκου: Αν η παροιμία γεννήθηκε από τον Λέοντα Σγουρό, δεν θα έπρεπε να μνημονεύεται σε κάποια πηγή της εποχής; Πώς έφτασε ως εμάς; Στην πραγματικότητα, όπως πληροφορούμαστε από τις Παροιμίες του Ν. Πολίτη, αντίστοιχες παροιμίες υπάρχουν σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες, άρα πολύ δύσκολα θα γεννήθηκε από ιστορικό γεγονός, ενώ η ιδέα των τοίχων που ακούνε υπάρχει και στον Αμμιανό Μαρκελίνο, συγγραφέα του 4ου αιώνα μ.Χ. Για να έχει αποκτήσει πανευρωπαϊκή εξάπλωση μια έκφραση, ή πρέπει να παραδίδεται σε κάποια πηγή της κλασικής παράδοσης ή απλώς είναι βγαλμένη από μια κοινότατη εικόνα. Όπως εμείς αγανακτώντας για τα μυστικά που μαθαίνονται λέμε ότι “και οι τοίχοι έχουν αυτιά”, έτσι και οι Γάλλοι λένε “Les murs ont des oreilles” — άνθρωποι είναι και οι Γάλλοι.
Σχόλιο δικό μου:
Το αστείο είναι ότι οι αγγλόφωνοι, αναζητώντας την πηγή για το δικό τους «Walls have ears», μιλάνε για την Αικατερίνη των Μεδίκων και την αρχιτεκτονική του Λούβρου. Η κύρια πηγή στο διαδίκτυο φαίνεται να είναι παλιά έκδοση του Brewer's Dictionary of Phrase and Fable. Μπορείτε να τη διαβάσετε στου Bartleby, αλλά αντιγράφω εδώ από πιο πρόσφατη έκδοση της βιβλιοθήκης μου (Millennium Edition):
Walls have ears Things uttered in secret get rumoured abroad; there are listeners everywhere, and you’d better be careful. Certain rooms in the Louvre were said to be so constructed in the time of Catherine de Medici (1519-89) that what was said in one room could be heard distinctly in another. It was by this contrivance that the suspicious queen became acquainted with state secrets and plots. The tubes of communication were called the auriculaires. See also Dionysius’ Ear.
Δυστυχώς δεν βρήκα καμιά παλιά ή γαλλική πηγή για την Αικατερίνη. Μπορεί να έχετε καλύτερη τύχη, αλλά μην κουραστείτε πολύ. Το Oxford Dictionary of Phrase and Fable είναι πιο προσεκτικό:
walls have ears proverbial saying, late 16th century; meaning that care should be taken for possible eavesdroppers.
Οι ωτακουστές άλλωστε είναι πιο παλιοί κι από τους τοίχους: τόσο παλιοί όσο και τ' αφτιά.
Κείμενο στο in2life.gr:
*Και οι τοίχοι έχουν αυτιά: Κι όμως, κάποιοι τοίχοι είχαν όντως… «αυτιά», γι’ αυτό και ακόμη και σήμερα όταν θέλουμε να πούμε κάτι μυστικό, αναφερόμαστε σε αυτούς. Συγκεκριμένα, όταν ο βυζαντινός άρχοντας του Ναυπλίου Λέων ο Σγουρός πολιορκήθηκε από τους Φράγκους, κατέφυγε στην Ακροκόρινθο, όπου ανέθεσε στον μηχανικό του, τον Ναρσή, να σχεδιάσει ένα απόρθητο φρούριο, το οποίο χαρακτηριζόταν από την εξής πρωτοπορία: Διάθετε μέσα στα τοιχώματα μυστικούς σωλήνες από κεραμόχωμα, οι οποίοι ξεκινούσαν από τις υπόγειες φυλακές και έφταναν μέχρι το πάνω μέρος του πύργου. Έτσι, οι εντός των τειχών λάμβαναν συχνά πολύτιμες πληροφορίες ακούγοντας τις συζητήσεις των κρατουμένων στα υπόγεια, χωρίς οι τελευταίοι να το γνωρίζουν, κάτι που έκρινε την έκβαση της πολιορκίας.
Σχόλιο του Σαραντάκου: Αν η παροιμία γεννήθηκε από τον Λέοντα Σγουρό, δεν θα έπρεπε να μνημονεύεται σε κάποια πηγή της εποχής; Πώς έφτασε ως εμάς; Στην πραγματικότητα, όπως πληροφορούμαστε από τις Παροιμίες του Ν. Πολίτη, αντίστοιχες παροιμίες υπάρχουν σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες, άρα πολύ δύσκολα θα γεννήθηκε από ιστορικό γεγονός, ενώ η ιδέα των τοίχων που ακούνε υπάρχει και στον Αμμιανό Μαρκελίνο, συγγραφέα του 4ου αιώνα μ.Χ. Για να έχει αποκτήσει πανευρωπαϊκή εξάπλωση μια έκφραση, ή πρέπει να παραδίδεται σε κάποια πηγή της κλασικής παράδοσης ή απλώς είναι βγαλμένη από μια κοινότατη εικόνα. Όπως εμείς αγανακτώντας για τα μυστικά που μαθαίνονται λέμε ότι “και οι τοίχοι έχουν αυτιά”, έτσι και οι Γάλλοι λένε “Les murs ont des oreilles” — άνθρωποι είναι και οι Γάλλοι.
Σχόλιο δικό μου:
Το αστείο είναι ότι οι αγγλόφωνοι, αναζητώντας την πηγή για το δικό τους «Walls have ears», μιλάνε για την Αικατερίνη των Μεδίκων και την αρχιτεκτονική του Λούβρου. Η κύρια πηγή στο διαδίκτυο φαίνεται να είναι παλιά έκδοση του Brewer's Dictionary of Phrase and Fable. Μπορείτε να τη διαβάσετε στου Bartleby, αλλά αντιγράφω εδώ από πιο πρόσφατη έκδοση της βιβλιοθήκης μου (Millennium Edition):
Walls have ears Things uttered in secret get rumoured abroad; there are listeners everywhere, and you’d better be careful. Certain rooms in the Louvre were said to be so constructed in the time of Catherine de Medici (1519-89) that what was said in one room could be heard distinctly in another. It was by this contrivance that the suspicious queen became acquainted with state secrets and plots. The tubes of communication were called the auriculaires. See also Dionysius’ Ear.
Δυστυχώς δεν βρήκα καμιά παλιά ή γαλλική πηγή για την Αικατερίνη. Μπορεί να έχετε καλύτερη τύχη, αλλά μην κουραστείτε πολύ. Το Oxford Dictionary of Phrase and Fable είναι πιο προσεκτικό:
walls have ears proverbial saying, late 16th century; meaning that care should be taken for possible eavesdroppers.
Οι ωτακουστές άλλωστε είναι πιο παλιοί κι από τους τοίχους: τόσο παλιοί όσο και τ' αφτιά.