archaeopteryx = η αρχαιοπτέρυγα (ή μήπως όχι;)

[nickel]

Τις μέρες αυτές, απαντώντας σε κάποιες απορίες για τα ονόματα εξαφανισμένων ειδών της εποχής των δεινοσαύρων, τα βρήκα παλούκια με τα ονόματα ειδών και γενών που πρόσφατα ανακαλύφθηκαν, οπότε δεν υπήρχε και καμιά βοήθεια σε εγκυκλοπαίδειες.

Όχι πως μπορείς να είσαι πάντα βέβαιος για την απόδοση στην εγκυκλοπαίδεια, ενώ τα κείμενα στο διαδίκτυο είναι περισσότερο για να σε μπερδεύουν. Μία τέτοια περίπτωση είναι η απόδοση για τον archaeopteryx.

Δεν είναι κανένα καινούργιο δεινοσαυράκι αυτό. Είναι το παλαιότερο πτηνό, ανακαλύφθηκε ένα φτερό του το 1860, λίγο μετά την κυκλοφορία της Καταγωγής των ειδών του Δαρβίνου, και στην τέταρτη έκδοση του έργου βλέπουμε κι εκεί το όνομα Archeopteryx. Στη μετάφραση της Καταγωγής που έκαναν καθηγητές του Πανεπιστημίου Πατρών έχουμε «η αρχαιοπτέρυξ», θηλυκό, όπως το δεύτερο συνθετικό του ονόματος. Θηλυκό είναι το πουλί και στον Πάπυρο. Στη ΜΕΕ ωστόσο είναι αρσενικό, «ο αρχαιοπτέρυξ», και σαν αρσενικό κυκλοφόρησε αρκετά χρόνια. Στη δημοτική το θηλυκό γίνεται «η αρχαιοπτέρυγα» ενώ το αρσενικό πρέπει να γίνει «ο αρχαιοπτέρυγας» (όπως π.χ. ο κόκκυξ > κόκκυγας).

Στη Βικιπαίδεια έχουμε ένα μικρό μπέρδεμα: θηλυκό στην πρώτη παράγραφο, αρσενικό στη συνέχεια. «Αρχαιοπτέρυξ ή Αρχαιοπτέρυγα» στην πρώτη παράγραφο, «ο Αρχαιοπτέρυξ» και «του Αρχαιοπτέρυγος» στη συνέχεια.
Σε σελίδες του διαδικτύου, πλούσια ποικιλία:
η αρχαιοπτέρυξ
η αρχαιοπτέρυγα
της αρχαιοπτέρυγας
ο αρχαιοπτέρυξ (τα περισσότερα ευρήματα)
ο αρχαιοπτέρυγας
του αρχαιοπτέρυγα
του αρχαιοπτέρυγος

Οπότε, καταλαβαίνετε τι συμβαίνει στην περίπτωση λιγότερο γνωστών ειδών…

Συζήτηση για τις ονομασίες εδώ:
http://www.lexilogia.gr/forum/showthread.php?t=1938

Υπάρχει μπούσουλας για αυτά τα πράγματα;

 

[sarant]

Μπούσουλας; Αν λέγαμε πως είναι αρσενικό διότι όλοι οι δεινόσαυροι είναι αρσενικοί; Τότε είναι λιγάκι πιο ομαλό (ο α*πτέρυγας, του α*πτέρυγα).

 

[Rogerios]

Δεν μπορώ να καταθέσω επιστημονικά τεκμηριωμένη άποψη, αλλά πάντα ήξερα, διάβαζα και άκουγα για τον αρχαιοπτέρυγα.΄

Έδιτ (βλέποντας το ταυτόχρονο ποστ του σάραντ): το επιχείρημα ότι όλοι οι δεινόσαυροι είναι αρσενικοί μου φαίνεται πολύ πειστικό. Κι άλλωστε, αν υποθέσουμε ότι ο αρχαιοπτέρυξ είναι κατά κάποιο τρόπο πρόγονος των πτηνών, και τα πτηνά αρχαιοπρεπώς αρσενικά είναι (όρνιθες), ενώ και τα προϊστορικά πτηνά που έχω υπόψη μου είναι αρσενικού γένους ως προς την ονομασία τους (π.χ. ο γαστόρνυς).

 

[AoratiMelani]

Επειδή βρέθηκα αντιμέτωπη με το ίδιο δίλημμα, έθεσα το ερώτημα πρόσφατα σε συνάδελφο ζωολόγο που εργάζεται στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Ιδού η απάντησή της:

Στο πολύ καλό «Γλωσσάριο Γεωλογικών Εννοιών» των Δερμιτζάκη και Θεοδώρου αναφέρεται σαν "η Αρχαιοπτέρυγα".

Σε ερώτημά μου για το πού μπορώ να βρω αυτό το Γλωσσάριο ώστε να το συμβουλεύομαι, πήρα την εξής απάντηση:

Είναι μια έκδοση του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δεν πουλιέται αλλά βρίσκεται σε κάποιες βιβλιοθήκες, μεταξύ αυτών του Μουσείου μας και του Πανεπιστημίου.

Άλλο αντίστοιχο περιστατικό θυμάμαι όταν έψαχνα τον Αρχέλωνα (Archelon) που ορισμένοι έχουν αποδώσει "το Άρχελον", τρέχα γύρευε γιατί (αναγκάστηκα κι εγώ να το βάλω μια φορά έτσι στον Σαββάλα, επειδή δεν προλάβαινα να το ψάξω κι επειδή εκείνοι το ήθελαν έτσι).

Επικοινώνησα τότε με την ομώνυμη ΜΚΟ που ασχολείται με την προστασία και μελέτη της Caretta caretta, κι εκείνοι με έφεραν σε επαδή με την κα Μαργαριτούλη, που με πληροφόρησε ότι σε ένα έγκυρο βιβλίο Παλαιοντολογίας κάποιου καθηγητού πανεπιστημίου (δεν το θυμάμαι τώρα απέξω αλλά θα ψάξω να το βρω) λέγεται "ο Αρχέλων".

Ο μόνος μπούσουλας για τέτοια θέματα, κατά τη γνώμη μου, είναι τα επιστημονικά εγχειρίδια. Αναζητώ το πιο σύγχρονο και πιο σχετικό σύγγραμα και κοιτάζω εκεί. Αν η λέξη που θέλω δεν υπάρχει εκεί, απευθύνομαι σε κάποιον ειδικό που είτε θα ξέρει να μου συστήσει κάποιο βιβλίο (όπως έκανε η συνάδελφος με το Γλωσσάρι) είτε θα μπορεί να αυτοσχεδιάσει πιο βάσιμα από εμένα ή σε συνεργασία με εμένα (όπως κάναμε με τον ορνιθολόγο Κώστα Παπακωνσταντίνου της Ε.Ο.Ε. όταν μετέφρασα τα ονόματα όλων των ειδών πιγκουΐνων στα ελληνικά).

 

[AoratiMelani]

Αν είναι να επιχειρηματολογήσουμε ως προς το πώς "θα έπρεπε" να είναι (πράγμα για μένα αδιάφορο, μια που το μόνο που ενδιαφέρει είναι το πώς πράγματι είναι), εγώ έχω να πω ότι "η πτέρυξ" είναι θηλυκή, και επομένως και "η αρχαιοπτέρυξ" πάλι θηλυκή θα πρέπει να είναι.

Η αρχαιοπτέρυξ δεν είναι δεινόσαυρος, αλλά και να ήταν αυτό δεν μας λέει κάτι: υπάρχουν δεινόσαυροι με θηλυκό όνομα (η Σαυρόπελτα-Sauropelta, η Οθνιηλία-Othnielia). Κατατάσσεται στα πτηνά (Aves), αλλά ούτε κι αυτό μας λέει κάτι: υπάρχουν πτηνά με θηλυκό όνομα (η Οινάνθη-Oenanthe, η Τυτώ-Tyto), καθώς και με αρσενικό (αναφέρομαι πάντα στο επιστημονικό όνομα). Δεν νομίζω ότι είναι ασφαλής οδός αυτή για εξαγωγή συμπερασμάτων.

 

[nickel]

η Οθνιηλία-Othnielia

Λοιπόν, εκείνο το «η» σου με έβαλε σε σκέψεις.
Το συγκεκριμένο δεινοσαυράκι πήρε το όνομά του από τον Othniel Charles Marsh, παλαιοντολόγο του 19ου αιώνα που έμοιαζε με θαλάσσιο ελέφαντα. Το όνομα Othniel είναι βιβλικό, ανήκει σε έναν από τους Κριτές. Σε ελάχιστες ιστοσελίδες είναι Οθνιήλ. Στις μεταφράσεις της Βίβλου και στις εγκυκλοπαίδειες είναι Γοθονιήλ. Οπότε Οθνιηλία (αφού όχι Οθνιελία, σύμφωνα με την προφορά «Όθνιελ» του ονόματος); Ή κάνουμε ένα βήμα παραπάνω και τον ονομάζουμε Γοθονιηλία; Το παράκανα, το ξέρω.

Προς το παρόν, ευχαριστώ πολύ για τα παραπάνω.

 

[AoratiMelani]

Εγώ μαζί σου! ο επιμελητής δεν ξέρω τι θα πει μονάχα.

Άσ' το καλύτερα, νομίζω θα προτιμήσω τελικά την Οθνιέλια. Το τι διλήμματα έχω τραβήξει μ' αυτά τα ζούδια, δεν περιγράφεται. Κι αυτός ο Όθνιελ Μαρς δεν είναι τίποτα.

Υπάρχει ένας δεινόσαυρος που λέγεται Leaellynasaura. Έπρεπε να τον μεταγράψω κι αυτόν στα ελληνικά, έψαχνα λοιπόν να βρω το όνομα από πού προέρχεται. Έμαθα ότι ο παλαιοντολόγος Tom Rich που τον ανακάλυψε του έδωσε το όνομα της (δίχρονης τότε) κόρης του, της Leaellyn, γιατί είχε πει στο μπαμπά της ότι ήθελε ένα δεινόσαυρο όλο δικό της. Άιντε τώρα να βρω τι λογής όνομα είναι το Leaellyn για να μάθω πώς προφέρεται (δεν ήξερα αν ήταν ληαέλλυν ή ληαίλλυν) . Μου έμοιαζε κέλτικο, αλλά όσο κι αν έψαξα, δεν το βρήκα πουθενά. Επίσης μου έμοιαζε σύνθετο, Lea Ellyn. Τελικά έγραψα στον ίδιον τον Rich, που μου απάντησε (ευγενέστατα και άμεσα) ότι το όνομα ήταν επινοημένο, το είχε βγάλει από την κούτρα του ο ίδιος μαζί με τη γυναίκα του. Το μετέγραψα λοιπόν κι εγώ όπως κατέβασε η δική μου κούτρα, δηλαδή Ληαιλλυνασαύρα (ω ναι, ξέρω για τη φενάκη της αντιστρεψιμότητας, αλλά δεν μου πήγαινε καρδιά να γράψω κάτι τόσο φτωχό οπτικά όσο το Λιελινασαύρα, άσε που δεν ήθελα την προφορά "λιε" αλλά "ληε" - παραδέχομαι πάντως ότι το αι δεν ήταν απαραίτητο).

 

[AoratiMelani]

(π.χ. ο γαστόρνυς).

Εγώ το αποδίδω "Γκαστόρνις" και όχι Γαστόρνις, επειδή είναι από το όνομα του Gaston Planté που ανακάλυψε το πλάσμα αυτό. Όσο για το άρθρο, λογικό είναι αυτό που λες, αλλά η Εσπερόρνις στην Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα είναι θηλυκή, κατ' αναλογία λοιπόν αποφάσισα ότι και η Γκαστόρνις το ίδιο θα πρέπει να είναι. Η αλήθεια είναι πάντως ότι δεν το έψαξα παραπάνω.

 

[Costas]

Καταρχήν υποκλίνομαι στο ψάξιμο που έχεις κάνει, αγαπητή (υποθέτω ότι είσαι γυναίκα, αφού η Μελάνη είναι γένους θηλυκού), απλώς στο σημείο που επιχειρηματολογείς λέγοντας ότι αφού είναι η πτέρυξ, πρέπει να 'ναι η αρχαιοπτέρυξ, δυσκολεύομαι να πειστώ. Διότι και η σαύρα είναι αρσενική, αλλά δεν δίνει δεινοσαύρα αλλά δεινόσαυρο· ή πάλι το κέρατο είναι ουδέτερο, αλλά ο μονόκερως είναι αρσενικός. Δε με χαλάει να το χωνέψω θηλυκό, "η" αρχαιοπτέρυγα, αν οι επιστήμονες συμφώνησαν να το λένε έτσι, αλλά όχι για τον "γλωσσικό" λόγο που αναφέρεις. Θα προχωρήσω μάλιστα ένα βήμα παραπάνω και θα πω ότι, καθώς η πτέρυγα είναι θηλυκιά, η αρχαιοπτέρυγα δεν με κάνει να σκεφτώ ένα αρχέγονο πουλί αλλά μια πτέρυγα αρχαίας τεχνολογίας.

 

[Rogerios]

Δεν έκανα χθες την παρέμβαση κι έτσι, μες στη μαύρη νύχτα, με πρόλαβε ο Costas και διατύπωσε με περισσότερη ακρίβεια κάποιες απόψεις που υποστηρίζω κι εγώ σχετικά με το σχηματισμό του σύνθετου "αρχαιοπτέρυξ".

Ας προσπαθήσω να βάλω τις σκέψεις μου σε μια στοιχειώδη σειρά.

Σε έναν ιδεώδη κόσμο τα πράγματα θα έπρεπε να γίνονται όπως τα περιγράφει η Αόρατη Μελάνη. Όμως:
- σε ορισμένες περιπτώσεις (σπανιότατες) η μεταγραφή και ο εξελληνισμός γίνονται εν αγνοία (και/ ή κατά παράβαση) γλωσσικών κανόνων ή εν αγνοία ιστορικών/ πραγματολογικών στοιχείων που μπορεί να είχαν καθοριστικό ρόλο στον σχηματισμό μιας επιστημονικής ονομασίας (το παράδειγμα που εντόπισε ο Νίκελ, ίσως είναι χαρακτηριστικό).
- σημαντικό επιχείρημα υπέρ του θηλυκού γένους της ονομασίας "αρχαιοπτέρυξ" (επομένως κατά της απόψεως που μου φαίνεται πιο φυσική) είναι το γεγονός ότι τα είδη (οι επιστημονικές ονομασίες των ειδών στα λατινικά) του γένους "αρχαιοπτέρυξ" καθιστούν σαφές ότι η ονομασία είναι στο θηλυκό: Archaeopteryx lithographica ή Archaeopteryx bavarica .

Είναι αυτό δεσμευτικό; Δεν είμαι 100 % βέβαιος. Οι Γάλλοι, π.χ. έχουν την ονομασία στο αρσενικό (γιατί αυτό τους ταιριάζει καλύτερα βάσει των καταλήξεων αρσενικών/ θηλυκών ουσιαστικών στη γλώσσα τους). Οι αντιρρήσεις μου ως προς την "αρχαιοπτέρυγα" συμπίπτουν απολύτως με αυτές του Costas: δεν υπάρχει κανόνας ότι το θηλυκό γένος του β΄συνθετικού "συμπαρασύρει" τη λέξη και, κυρίως, το θηλυκό γένος εν προκειμένω προκαλεί οπωσδήποτε σύγχυση ως προς το τί προσδιορίζεται με το "αρχαίος". Το κρίμα στους δημιουργούς του όρου (που προφανώς δεν τράβαγαν κανένα ζόρι για τις συνέπειες στα ελληνικά:)) που δεν επέλεξαν μια ονομασία του τύπου "αρχαιόπτερος". Κι όχι τίποτε άλλο, έχουμε κι άλλους που περιμένουν (λ.χ. ελοπτέρυξ, λαοπτέρυξ και δεν συμμαζεύεται).

Σε κάθε περίπτωση, ούτε εμένα με χαλάει να χωνέψω (μεταφορικώς, bien entendu:)) την αρχαιοπτέρυγα εφόσον αυτή είναι η καθιερωμένη επιστημονική λύση.

ΥΓ: γιατί οπωσδήποτε "η Γκαστόρνις". Εμένα μου φαίνεται πιο φυσική η μεταγραφή του ονόματος με "Γ". Ακολουθεί τον εξελληνισμό των ξενικών κυρίων ονομάτων που στον συγκεκριμένο χώρο έχει πολλούς λόγους να επιβιώνει ως παράδοση.

 

[nickel]

ΥΓ: γιατί οπωσδήποτε "η Γκαστόρνις"; Εμένα μου φαίνεται πιο φυσική η μεταγραφή του ονόματος με "Γ". Ακολουθεί τον εξελληνισμό των ξενικών κυρίων ονομάτων που στον συγκεκριμένο χώρο έχει πολλούς λόγους να επιβιώνει ως παράδοση.

Γι' αυτό και για δεκάδες άλλα σαν αυτό ζητώ κάποιον μπούσουλα της ελληνικής ονοματολογίας. Σήμερα στα ανθρωπωνύμια και τα τοπωνύμια πρέπει να βρίσκουμε λύση ανάμεσα σε παλιούς εξελληνισμούς (π.χ. Γασκωνία, κατά τη Λακωνία και Ερρίκος) και σύγχρονες μεταγραφές (π.χ. Γκαστόν και Χένρι ή Ανρί ή Ενρίκο ή Ερρίκο κ.π.λ. [και πάει λέγοντας]). Τι κάνουμε με τα εκατοντάδες ονόματα που αποτελούν μέρος της ονομασίας φυτών και ζώων; Είναι τα πράγματα τόσο απλά όσο το Alexander Garden > gardenia > γαρδένια; Ή η γαστόρνις (έτσι στον Πάπυρο);

 

[AoratiMelani]

(υποθέτω ότι είσαι γυναίκα, αφού η Μελάνη είναι γένους θηλυκού)

και η σαύρα ήταν, αλλά έγινε δεινόσαυρος!

και η σαύρα είναι αρσενική, αλλά δεν δίνει δεινοσαύρα αλλά δεινόσαυρο

Εδώ το κακό είναι ότι τα ονόματα γενών των δεινόσαυρων λήγουν σε -saurus και όχι σε -saura (Tyrannosaurus λόγου χάρη) εξ ου δεινόσαυρος και όχι δεινοσαύρα.
Κατά τα άλλα συναισθανομαι αυτά που λες, το "αρχαιοπτέρυγα" θυμίζει "αρχαία φτερούγα" και όντως αυτό σημαίνει. Παρόμοια και χειρότερα φαινόμενα παρατηρούμε σε πολλά επιστημονικά ονόματα ζωντανών οργανισμών, γιατί κακά τα ψέματα, οι παλαιοντολόγοι, ζωολόγοι και βοτανολόγοι δεν είναι πάντα ελληνομαθείς ούτε σκοτίζονται πάντα για την ακριβή έννοια της λέξης (πόσο μάλλον για την αντιστοιχία του γένους) και κατά τη μετάφραση συναντάμε πολλά προβλήματα τέτοιου τύπου. Όπως λέει και ο Rogerios:

θηλυκό γένος εν προκειμένω προκαλεί οπωσδήποτε σύγχυση ως προς το τί προσδιορίζεται με το "αρχαίος". Το κρίμα στους δημιουργούς του όρου (που προφανώς δεν τράβαγαν κανένα ζόρι για τις συνέπειες στα ελληνικά:)) που δεν επέλεξαν μια ονομασία του τύπου "αρχαιόπτερος".

- σημαντικό επιχείρημα υπέρ του θηλυκού γένους της ονομασίας "αρχαιοπτέρυξ" (επομένως κατά της απόψεως που μου φαίνεται πιο φυσική) είναι το γεγονός ότι τα είδη (οι επιστημονικές ονομασίες των ειδών στα λατινικά) του γένους "αρχαιοπτέρυξ" καθιστούν σαφές ότι η ονομασία είναι στο θηλυκό: Archaeopteryx lithographica ή Archaeopteryx bavarica .

Πράγματι, ξέχασα να το επισημάνω, το όνομα του είδους θεωρείται κατά κανόνα ότι "συμπαρασύρει" και το όνομα του γένους (τώρα αν αυτό το σκεπτικό είναι σωστό ή λάθος, δεν ξέρω, αλλά γενικά το χρησιμοποιούμε ως μπούσουλα). Το ίδιο ισχύει και για τον Αρχέλωνα, που είναι Archelon ischyros, κι αυτό το "ισχυρός" είναι που του δίνει το αρσενικό (όπως μου είχε πει τότε η κα Μαργαριτούλη).

γιατί οπωσδήποτε "η Γκαστόρνις". Εμένα μου φαίνεται πιο φυσική η μεταγραφή του ονόματος με "Γ". Ακολουθεί τον εξελληνισμό των ξενικών κυρίων ονομάτων που στον συγκεκριμένο χώρο έχει πολλούς λόγους να επιβιώνει ως παράδοση.

Βεβαίως και δεν είναι "οπωσδήποτε" έτσι. Επιλέγει κανείς μια μεθοδολογία με κάποιο σκεπτικό και προσπαθεί στη συνέχεια να είναι συνεπής, αυτό μόνο. Όταν μεταγράφω π.χ. ονόματα δεινόσαυρων που βρέθηκαν στην Κίνα, αναζητώ την πλησιέστερη ηχητική απόδοση, και καταλήγω σε διάφορους Τουογιανγκόσαυρους και Ματζουνγκάθολους και τα παρόμοια. Με την ίδια λογική, στην ονομασία που βασίζεται σε γαλλικά ονόματα επίσης επιλέγω την ηχητική απόδοση και όχι την εξελληνισμένη μορφή, γι' αυτό και προτιμώ το Γκαστόρνις από το Γαστόρνις (μόνο στην Οθνιηλία έδειξα μια στιγμή αδυναμίας, ομολογώ ότι το έχω μετανιώσει, αν το μετέγραφα τώρα θα το έγραφα Οθνιέλια).

 

[panadeli]

Σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο θέμα που συζητάτε, περισσότερο έχω ακούσει τα "ο αρχαιοπτέρυξ" και "η αρχαιοπτέρυξ". Το πρώτο είναι πιο κοινό, όμως το δεύτερο πρέπει να πω ότι μάλλον μου αρέσει περισσότερο. Αλλά ίσως φταίει ότι μου φαίνεται ταιριαστό αυτός ο "τελευταίος" δεινόσαυρος και πρόγονος των πτηνών, με τις εντυπωσιακές του φτερούγες, να είναι θηλυκού γένους. Κατά τα άλλα, μου μοιάζει πιο φυσικό το "η αρχαιοπτέρυγα" από το "ο αρχαιοπτέρυγας".
Το λατινικό όνομα Archaeopteryx μπορεί όντως να είναι θηλυκού γένους, όπως επισημαίνει ο Rogerios, όμως αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα κάτι. Για παράδειγμα, ο πάνθηρας, η λεοπάρδαλη και το λιοντάρι ανήκουν στο ίδιο γένος, Panthera.

Γι' αυτό και για δεκάδες άλλα σαν αυτό ζητώ κάποιον μπούσουλα της ελληνικής ονοματολογίας. Σήμερα στα ανθρωπωνύμια και τα τοπωνύμια πρέπει να βρίσκουμε λύση ανάμεσα σε παλιούς εξελληνισμούς (π.χ. Γασκωνία, κατά τη Λακωνία και Ερρίκος) και σύγχρονες μεταγραφές (π.χ. Γκαστόν και Χένρι ή Ανρί ή Ενρίκο ή Ερρίκο κ.π.λ. [και πάει λέγοντας]).

Δεν νομίζω ότι υπάρχει ασφαλής μπούσουλας. (Κι εγώ παρεμπιπτόντως αναζητώ εδώ και μια εικοσαετία ένα σοβαρό λεξικό βιολογίας και όχι μόνο δεν υπάρχει κάποιο, αλλά δεν διακρίνεται ούτε στον ορίζοντα της επόμενης εικοσαετίας.)

Ένας σύντομος γενικός προβληματισμός:
Για όρους που έχουν ήδη καθιερωθεί φαντάζομαι ότι δεν τίθεται ζήτημα (απ' ό,τι φαίνεται, ο/η αρχαιοπτέρυξ/γα/ς δεν εμπίπτει στην κατηγορία των καθιερωμένων όρων). Για τους υπόλοιπους, οι λύσεις που επιστρατεύονται γενικά είναι ο εξελληνισμός, η μεταγραφή ή η μετάφραση των λατινικών ονομάτων (με την σοβαροφανή ελληνική επιστημονική κοινότητα δυστυχώς να ρέπει προς καθαρευουσιάνικες επιλογές). Μια άλλη καλή επιλογή, κατά τη γνώμη μου, είναι η μετάφραση ή η μεταγραφή του κοινού ονόματος από κάποια γλώσσα στην οποία υπάρχει κοινό όνομα (αν βέβαια υπάρχει).
Το τελικό κριτήριο είναι μάλλον αισθητικό: η επιλογή της πιο εύηχης λύσης, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.

 

[Zazula]

FWIW:
Στο Lexicon (ομολογουμένως έγκυρη πηγή) έχουμε η αρχαιοπτέρυξ. Στον Καυκά ο αρχαιοπτέρυγξ (αυτή η γραφή υπάρχει σε έτερο βικιάρθρο, εμπλουτίζοντας κι άλλο την πολυτυπία). Στο Πρωίας (στο Συμπλήρωμα του 1970) ο αρχαιοπτέρυξ. Στον Θησαυρό (Γιοβάνης) η αρχαιοπτέρυξ. Και το καλύτερο, το στρίβειν διά της αποσιωπήσεως: Το Εγκυκλοπαιδικό Εικονογραφημένο Λεξικό Oxford (Ελληνικά Γράμματα) έχει σκέτο αρχαιοπτέρυξ, χωρίς να δηλώνει το γένος!

 

[AoratiMelani]

Επιτρέψτε μου με κάθε σεβασμό και ευγνωμοσύνη για τη δωρεάν γνώση που απλόχερα μας προσφέρει, να πω ότι δεν είναι δυνατόν να θεωρείται η Βικιπαίδεια αξιόπιστη πηγή για επιστημονικά θέματα (στο συγκεκριμένο άρθρο πήρε το μάτι μου έναν Ζορζ Κουβιέ - θα τρίζουν τα κόκαλα του Κυβιέ, αν βρίσκονται ακόμη).

 

[Palavra]

Άσχετο με το θέμα μας, απλώς έχω περιέργεια: για ποιο λόγο θεωρείς σωστότερη τη μεταγραφή Κυβιέ από τη μεταγραφή Κουβιέ; Και γιατί όχι Κιβιέ; Τα ευρήματα για τα δύο πρώτα είναι ισάριθμα, πάντως.

Προς συμμόντς: Αν δω ότι ξεφεύγει η συζήτηση θα κάνω άλλο νήμα. :)

 

[AoratiMelani]

Τα γαλλικά μου είναι μέτρια οπότε δεν είμαι το κατάλληλο άτομο για να απαντήσω. Απλά κρίνω από τον τρόπο που ξέρω ότι προφέρεται (έβαλα και το άκουσα κι εδώ για να βεβαιωθώ), και που μου φαίνεται πιο κοντά στο "ι" παρά στο "ου", και από το γεγονός ότι γενικά το κλειστό αυτό γαλλικό "ι" το μεταγράφουμε γενικώς με "υ" (λέμε οι αδελφοί Λυμιέρ, όχι Λουμιέρ, λέμε Ζαν Λυκ Γκοντάρ και όχι Ζαν Λουκ). Φυσικά αυτό μπορεί να είναι λάθος, το επιχείρημα "έτσι τα βρήκαμε έτσι τα αφήσαμε" είναι υπερβολικά μπακάλικο. Περιμένω από γαλλομαθείς να μας διαφωτίσουν.

Τώρα για το "γιατί όχι Κιβιέ" έχω να πω ότι φυσικά και μπορεί να είναι Κιβιέ, εξαρτάται αν επιλέγει κανείς την απλογράφηση ή την φενάκη της αντιστρεψιμότητας :) .

 

[Palavra]

Οκ, απλώς πήγε το μυαλό μου σε παγιωμένη ονομασία διότι, γαλλομαθής ούσα, ξέρω ότι η μεταγραφή του συγκεκριμένου u είναι γενικώς πρόβλημα, καθότι προφέρεται ως κάτι μεταξύ ου και υ που στα ελληνικά δεν υπάρχει, επομένως προσωπικά το ου δε μου κακοφαίνεται καθόλου.

 

[AoratiMelani]

Το περισσότερο που μπορώ να πω ως προς την "παγίωση" ή την "καθιέρωση" της ονομασίας, είναι το ανεπαρκέστατο "εγώ έτσι το θυμάμαι". Το θυμάμαι από βιβλία του πανεπιστημίου (του βιολογικού τμήματος βεβαίως και όχι του φιλολογικού) και από διάφορες σκόρπιες αναφορές εδώ κι εκεί κατά τα χρόνια των σπουδών μου. Φαντάζομαι ότι μπορεί κάποιο άλλο εγχειρίδιο να τον είχε Κουβιέ και τα δικά μας να έτυχε να τον έχουν Κυβιέ.

 

[Ambrose]

Επιτρέψτε μου με κάθε σεβασμό και ευγνωμοσύνη για τη δωρεάν γνώση που απλόχερα μας προσφέρει, να πω ότι δεν είναι δυνατόν να θεωρείται η Βικιπαίδεια αξιόπιστη πηγή για επιστημονικά θέματα

Όντως: http://www.lexilogia.gr/forum/showpost.php?p=24220