Διλήμματα στην ορθογραφία ρημάτων: -δοθεί ή -δωθεί; -δόσει ή -δώσει;

Zazula

Administrator
Staff member
Όποιος γράφει στην ελληνική γλώσσα έρχεται συχνά αντιμέτωπος με διλημματικές καταστάσεις αναφορικά με την ορθογράφηση κάποιων λέξεων, οικογενειών λέξεων, θεμάτων, παραθημάτων και καταλήξεων. Ένας από τους βασικούς ρόλους τού παρόντος φόρουμ είναι και το να δίνονται απαντήσεις ακριβώς σε τέτοιου είδους ερωτήματα, και η εμπειρία έχει δείξει ότι τα ρήματα έχουν κάποιες καταλήξεις των οποίων η ορθογραφία ταλαιπωρεί ακόμη και πεπειραμένους χρήστες της ελληνικής — γι' αυτό και θα βρείτε στο φόρουμ αναρτήσεις που απαντούν σε ερωτήματα όπως λ.χ. «-εται ή -ετε;» και «-είστε ή -ήστε ή -ίστε ή-οίστε ή -ύστε;».

Ένα ακόμη επεισόδιο στη σειρά αυτών των ορθογραφικών διλημμάτων που σχετίζονται με τα ρήματα της ελληνικής είναι και το παρόν σημειωματάκι. Το θέμα μας σήμερα αφορά το πώς θα γράψουμε σωστά την κατάληξη -δοθí που βρίσκουμε στο απαρέμφατο αορίστου τής παθητικής φωνής κ.α.: εκδοθεί ή εκδωθεί, παραδοθεί ή παραδωθεί, ευοδοθεί ή ευοδωθεί κλπ;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι το να διακρίνουμε ότι τα συγκεκριμένα ρήματα που μας προβληματίζουν ανήκουν σε δύο διαφορετικές οικογένειες: Από τη μια υπάρχουν τα δίνω / δίδω και τα σύνθετά τους (αναμεταδίδω, ανταποδίδω, αποδίδω, διαδίδω, εκδίδω, επανεκδίδω, επιδίδω, καταδίδω, μεταδίδω, ξαναδίνω, παραδίδω, προδίδω, προσδίδω). Από την άλλη υπάρχουν τα ρήματα σε -δώνω, τα οποία προέρχονται από ρήματα σε -δώ (-δόω) και περιλαμβάνουν ρήματα κάποια καθημερινά (π.χ. βιδώνω, καρυδώνω, κλειδώνω, λαδώνω κλπ), κάποια μάλλον λόγια (π.χ. εμπεδώνω, ευοδώνω, κατευοδώνω, κηλιδώνω κλπ) και τέλος άλλα πιο τεχνικά (π.χ. επιμολυβδώνω, οξειδώνω κλπ).
  • Τα ρήματα της πρώτης ομάδας (-δίνω -> -δίνομαι, -δίδω -> -δίδομαι) ορθογραφούνται σε -δοθεί. Αυτό το όμικρον υπάρχει σε όλες τις καταλήξεις της παθητικής φωνής αυτών των ρημάτων (δηλ. -δόθηκα στην οριστική αορίστου, -δοθώ στην υποτακτική αορίστου, -δοθείτε στο β' πληθ. τής προστακτικής αορίστου, -δομένος / -δοσμένος στη μετοχή παρακειμένου). Μοναδική εξαίρεση είναι το β' ενικ. της προστακτικής αορίστου: -δώσου.
  • Τα ρήματα της δεύτερης ομάδας (-δώνω -> δώνομαι) ορθογραφούνται σε -δωθεί. Αυτό το ωμέγα υπάρχει σε όλες τις καταλήξεις της παθητικής φωνής αυτών των ρημάτων (δηλ. -δώθηκα στην οριστική αορίστου, -δωθώ στην υποτακτική αορίστου, -δώσου / -δωθείτε στην προστακτική αορίστου, -δωμένος στη μετοχή παρακειμένου).
ΔίλημμαΟρθή απάντησηΔίλημμαΟρθή απάντηση
δοθεί ή δωθεί;δοθείδοσμένος ή δωσμένος;δοσμένος
αποδοθεί ή αποδωθεί;αποδοθείαποδόθηκε ή αποδώθηκε;αποδόθηκε
διαδοθεί ή διαδωθεί;διαδοθείδιαδοθείτε ή διαδωθείτε;διαδοθείτε
εκδοθεί ή εκδωθεί;εκδοθείεκδόθηκαν ή εκδώθηκαν;εκδόθηκαν
επιδοθεί ή επιδωθεί;επιδοθείεπιδομένη ή επιδωμένη;επιδομένη
καταδοθεί ή καταδωθεί;καταδοθείκαταδόθηκα ή καταδώθηκα;καταδόθηκα
μεταδοθεί ή μεταδωθεί;μεταδοθείμεταδοθώ ή μεταδωθώ;μεταδοθώ
ξαναδοθεί ή ξαναδωθεί;ξαναδοθείξαναδοθείτε ή ξαναδωθείτε;ξαναδοθείτε
παραδοθεί ή παραδωθεί;παραδοθείπαραδόσου ή παραδώσου;παραδώσου
προδοθεί ή προδωθεί;προδοθείπροδομένος ή προδωμένος;προδομένος
προσδοθεί ή προσδωθεί;προσδοθείπροσδοθούν ή προσδωθούν;προσδοθούν
εμπεδοθεί ή εμπεδωθεί;εμπεδωθείεμπεδόθηκε ή εμπεδώθηκε;εμπεδώθηκε
ευοδοθεί ή ευοδωθεί;ευοδωθείευοδομένος ή ευοδωμένος;ευοδωμένος
κατευοδοθεί ή κατευοδωθεί;κατευοδωθείκατευοδόθηκαν ή κατευοδώθηκαν;κατευοδώθηκαν

Στα ίδια ρήματα έχουμε το αντίστοιχο δίλημμα και στο απαρέμφατο αορίστου τής ενεργητικής φωνής (κ.α.), για το -δósi: εκδόσει ή εκδώσει, παραδόσει ή παραδώσει, ευοδόσει ή ευοδώσει κλπ; Ενώ στο προηγούμενο δίλημμα τη σύγχυση τη δημιουργεί η ταυτόχρονη ύπαρξη άλλων ρημάτων που σωστά ορθογραφούνται σε -δοθεί και άλλων σε -δωθεί, εδώ πηγή για τη σύγχυση εκτιμώ πως είναι το γεγονός ότι όλα τα ρήματα της πρώτης ομάδας έχουν ουσιαστικά σε -δοση (δηλ. που γράφονται με όμικρον): δόση, αναμετάδοση, ανταπόδοση, απόδοση, διάδοση, έκδοση, επανέκδοση, επίδοση, κατάδοση, μετάδοση, παράδοση, (κατα)πρόδοση, πρόσδοση. Ωστόσο, εδώ τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Όλα τα προαναφερθέντα ρήματα, και των δύο ομάδων δηλαδή, ορθογραφούνται σε -δώσει. Αυτό το ωμέγα υπάρχει σε όλες τις καταλήξεις του ενεργητικού αορίστου αυτών των ρημάτων (δηλ. -δωσα στην οριστική, -δώσω στην υποτακτική, -δωσε / -δώστε στην προστακτική). Επομένως: εκδώσει (όχι *εκδόσει), εκδώσω (όχι *εκδόσω), έκδωσαν (όχι *έκδοσαν) κ.ο.κ.
 

nickel

Administrator
Staff member
Μπράβο, μάστορα, ωραία και πρακτικά τα λες.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Στα ίδια ρήματα έχουμε το αντίστοιχο δίλημμα και στο απαρέμφατο αορίστου τής ενεργητικής φωνής (κ.α.), για το -δósi: εκδόσει ή εκδώσει, παραδόσει ή παραδώσει, ευοδόσει ή ευοδώσει κλπ; Ενώ στο προηγούμενο δίλημμα τη σύγχυση τη δημιουργεί η ταυτόχρονη ύπαρξη άλλων ρημάτων που σωστά ορθογραφούνται σε -δοθεί και άλλων σε -δωθεί, εδώ πηγή για τη σύγχυση εκτιμώ πως είναι το γεγονός ότι όλα τα ρήματα της πρώτης ομάδας έχουν ουσιαστικά σε -δοση (δηλ. που γράφονται με όμικρον): δόση, αναμετάδοση, ανταπόδοση, απόδοση, διάδοση, έκδοση, επανέκδοση, επίδοση, κατάδοση, μετάδοση, παράδοση, (κατα)πρόδοση, πρόσδοση. Ωστόσο, εδώ τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Όλα τα προαναφερθέντα ρήματα, και των δύο ομάδων δηλαδή, ορθογραφούνται σε -δώσει. Αυτό το ωμέγα υπάρχει σε όλες τις καταλήξεις του ενεργητικού αορίστου αυτών των ρημάτων (δηλ. -δωσα στην οριστική, -δώσω στην υποτακτική, -δωσε / -δώστε στην προστακτική). Επομένως: εκδώσει (όχι *εκδόσει), εκδώσω (όχι *εκδόσω), έκδωσαν (όχι *έκδοσαν) κ.ο.κ.
Τελικά πάντως τα διάφορα ρηματικά -δώσει έχουν λειτουργήσει και εκείνα ως πηγή επίδρασης στην ορθογραφία των ουσιαστικών (ένα θέμα που, κακώς απ' ό,τι φαίνεται, το θεωρούσα λυμένο :s) με αποτέλεσμα να έχουμε σε verbatim αναζητήσεις: :scared:
  • 511.000 διάδωση (και σε λεξικά! http://el.pons.eu/greek-german/διάδωση Και σε αναφορές για τον Οργανισμό για τη Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσης! http://xemandrios1.blogspot.gr/2010/11/blog-post_1090.html)
  • 137.000 μετάδωση
  • 78.900 έκδωση
  • 45.800 παράδωση (και σε λεξικό! http://el.thefreedictionary.com/παράδωση)
  • 42.800 απόδωση
  • 13.000 προδωσία
 

Zazula

Administrator
Staff member
Αυτό είναι μια βασική - φορολογική - διάκριση που πολλοί μπερδεύουν: Φιλοξενεία είναι η παραχώρηση δωματίου ώστε να συνοικείς με κάποιον (πχ τον παππού) ενώ η δωρεάν παραχώρηση είναι το δώσιμο * ολόκληρου σπιτιού/διαμερίσματος* χωρίς κόστος, ώστε να γλυτώσει κάποιος το ενοίκιο.
Επειδή αυτοί που δεν μπερδεύουν τις φορολογικές διακρίσεις μπερδεύουν εντούτοις τις ορθογραφικές:
δόσιμο, όχι *δώσιμο
.
Και με την ευκαιρία (από τα κοινωνικοδικτυακά θεοχαρικά ανάλεκτα):
φιλοξενία, όχι *φιλοξενεία
θαρραλέοι, όχι *θαραλλέοι
γλιτώνω πλέον η σχολ.ορθ.
 
Έχω βρει τη λύση σε πολλούς γλωσσολογικούς και ορθογραφικούς προβληματισμούς μου μέσω του παρόντος forum. Εκμεταλλευόμενος αυτό το thread να θέσω μια ερώτηση (σε σχετικότερους) από εμένα. Πιστεύετε ότι η μετοχή "εκδομένος", από το ρήμα "εκδίδω" μπορεί να σταθεί; Αυτός που έχει εκδοθεί δηλαδή.. μετοχή παρακειμένου; Συγγνώμη αν καταχρώμαι το θέμα του thread.
 

daeman

Administrator
Staff member
Πιστεύετε ότι η μετοχή "εκδομένος", από το ρήμα "εκδίδω" μπορεί να σταθεί; Αυτός που έχει εκδοθεί δηλαδή.. μετοχή παρακειμένου;

Από το Κλιτικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής της Lexigram:

Opera Στιγμιότυπο_2021-10-04_144747_www.lexigram.gr.png
 
Top