Κητώδη

[daeman]

Καλημέρα.

Κατέφθασε κι άλλο ντοκιμαντέρ, όπου αναφέρονται οι κοινές ονομασίες διαφόρων κητωδών.
Καταθέτω τα ευρήματά μου προς επιβεβαίωση, απόρριψη ή διόρθωση:

Sperm Whale (Physeter macrocephalus)
http://en.wikipedia.org/wiki/Sperm_Whale
http://www.lexilogia.gr/forum/showpost.php?p=62723&postcount=2
Φυσητήρας

Blue whale (Balaenoptera musculus)
http://en.wikipedia.org/wiki/Blue_whale
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%B1
Γαλάζια φάλαινα

Humpback Whale (Megaptera novaeangliae)
http://en.wikipedia.org/wiki/Humpback_Whale
http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?mode=dbl&lang=el&ihmlang=el&lng1=el,en&lng2=bg,cs,da,de,el,en,es,et,fi,fr,hu,it,lt,lv,mt,nl,pl,pt,ro,sk,sl,sv,&val=461714:cs&page=
Μεγάπτερη φάλαινα

Fin whale (Balaenoptera physalus)
http://en.wikipedia.org/wiki/Fin_whale
Πτεροφάλαινα

Orca, killer whale (Orcinus orca)
http://en.wikipedia.org/wiki/Orca
Όρκα, δολοφόνος φάλαινα

Common Dolphin (Delphinus delphis)
http://en.wikipedia.org/wiki/Common_dolphin
Κοινό (βραχύρρυγχο) δελφίνι

Bottlenose Dolphin (Tusiops truncatus)
http://en.wikipedia.org/wiki/Bottlenose_Dolphin
Ρινοδέλφινο

West Indian Manatee (Trichechus manatus)
http://en.wikipedia.org/wiki/Trichechus_manatus
http://el.wikipedia.org/wiki/Μανάτος
Μανάτος (των Δυτικών Ινδιών)

Sirenians
http://en.wikipedia.org/wiki/Sirenian
http://el.wikipedia.org/wiki/Σειρηνοειδή
Σειρηνοειδή

Baleen whale
http://en.wikipedia.org/wiki/Baleen_whale
Φάλαινες με μπαλένες (μυστακοκητώδη)

Krill
http://en.wikipedia.org/wiki/Krill
κριλ

Shearwater bird
http://en.wikipedia.org/wiki/Shearwater
Μύχος ή Κέφος (Puffinus yelkouan, Yelkouan Shearwater, Schwarzchnabelsturmtaucher) και Αρτέμης ή Αρτένα (Calonectris diomedea, Cory's Shearwater, Gelbschnabelsturmtaucher) στην Ελλάδα
Βρίσκω Ρυνοτρυπίδες, αλλά μόνο για τα Procellariidae.

Beluga (Delphinapterus leucas)
http://en.wikipedia.org/wiki/Beluga_(whale)
http://el.wiktionary.org/wiki/ασπροδέλφινο
Ασπροδέλφινο ή άσπρη φάλαινα;

Short-Finned Pilot Whale (Globicephala macrorhynchus)
http://en.wikipedia.org/wiki/Short-Finned_Pilot_Whale
http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1089373
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+WQ+E-2009-4259+0+DOC+XML+V0//EL
Το βρίσκω ως Μαυροδέλφινο, αλλά αυτό αντιστοιχεί στο Globicephala melas.

Southern Right Whale (Eubalaena australis)
http://en.wikipedia.org/wiki/Southern_Right_Whale
Φάλαινα του Νότου;

Northern Atlantic right whale (Eubalaena glacialis)
http://en.wikipedia.org/wiki/North_Atlantic_Right_Whale
Φάλαινα Β. Ατλαντικού;

SpottedDolphin (Stenella frontalis)
http://en.wikipedia.org/wiki/Stenella_frontalis
;;;

Μήπως μιλάει κανείς φαλαινέζικα; :)

 

[drsiebenmal]

Την beluga την βρίσκω φάλαινα μπελούγκα.

Στικτό δελφίνι δεν βρίσκω, αλλά έχει στικτά σκυλόψαρα, στικτές χελώνες. Μήπως;
Ιστότοπος γι απαρατήρηση κητωδών: http://www.spotadolphin.gr/intro.html

 

[nickel]

Καλημέρα. Όταν ο Πάπυρος χωρίζει τις φάλαινες στα γένη Μπαλαίνα, Νεομπαλαίνα και Ευμπαλαίνα (αντί για Φάλαινα, Νεοφάλαινα και Ευφάλαινα) ή τα Φαλαινόπτερα / Balaenoptera γίνονται Μπαλαινόπτερα, παραγνωρίζει δηλαδή την πιθανότατη προέλευση της λατινικής ballaena από την ελληνική φάλαινα (ίσως μέσω ιλλυρικών, λένε τα ετυμολογικά μας), είναι φανερό ότι δεν υπάρχει μεγάλο περιθώριο για συνεργασία.

Η φάλλαινα (με δύο –λ– που έγιναν ένα και στα ελληνικά και στα λατινικά) βγήκε, λένε, από τον φαλλό, ίσως λόγω ομοιότητας στο σχήμα — όχι στο μέγεθος.

Η baleen whale είναι μυστακοκήτος ή μπαλενοφάλαινα. Λέει στη βίκι:
The taxonomic name Mysticeti apparently derives from a transmission error in early copies of Aristotle's Historia Animalium in which "ο μυς το κητος" ("the whale known as 'the mouse' or 'Gutter whale' ") was mistakenly run together as "ο μυστικήτος" ("the Mysticetus"). An alternate name for the suborder is Mystacoceti (from Greek μύσταξ "moustache" + κητος "whale").

Για την μπαλενοφάλαινα, δες:
http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=EYPeZL2yVqg=&tabid=561
(Θα ανεβάσω καλό κομμάτι του σε λίγο.)

Για τις ευφάλαινες και άλλα κητώδη πάω να «βουρτσίσω» τα φαλλικά φαλαινέζικά μου.

 

[nickel]

SpottedDolphin (Stenella frontalis)
http://en.wikipedia.org/wiki/Stenella_frontalis

Στενέλα, κν. στικτό δελφίνι.

 

[nickel]

Έχω πρόβλημα με τη σειρά δολοφόνος φάλαινα. Έτσι γραμμένο, μπορεί να σημαίνει δύο πράγματα: (α) ότι το δολοφόνος είναι επίθετο άρα μπορούμε να πούμε «η δολοφόνος μάνα» αντί για «η μάνα δολοφόνος». Και να κλίνεται και στη δημοτική, «οι δολοφόνες φάλαινες» που γράφει και κάποιος.
(β) Αν είναι παραθετικό σύνθετο, σημαίνει ότι έχουμε έναν δολοφόνο που είναι φάλαινα.

Το συνηθισμένο (έχει και περισσότερα ευρήματα) είναι η φάλαινα-δολοφόνος, πληθ. οι φάλαινες-δολοφόνοι. Όταν του βάζουμε ενωτικό, δένουμε και το γάιδαρό μας. Μήπως όμως είναι πολύ συντηρητικά αυτά που λέω;

 

[UsualSuspect]

Έχω πρόβλημα με τη σειρά δολοφόνος φάλαινα. Έτσι γραμμένο, μπορεί να σημαίνει δύο πράγματα: (α) ότι το δολοφόνος είναι επίθετο άρα μπορούμε να πούμε «η δολοφόνος μάνα» αντί για «η μάνα δολοφόνος». Και να κλίνεται και στη δημοτική, «οι δολοφόνες φάλαινες» που γράφει και κάποιος.
(β) Αν είναι παραθετικό σύνθετο, σημαίνει ότι έχουμε έναν δολοφόνο που είναι φάλαινα.

Το συνηθισμένο (έχει και περισσότερα ευρήματα) είναι η φάλαινα-δολοφόνος, πληθ. οι φάλαινες-δολοφόνοι. Όταν του βάζουμε ενωτικό, δένουμε και το γάιδαρό μας. Μήπως όμως είναι πολύ συντηρητικά αυτά που λέω;

και η πλάκα είναι ότι η φάλαινα-δολοφόνος είναι στην πραγματικότητα δελφίνι...
συγγνώμη για την επίδειξη γνώσεων

 

[daeman]

Σας ευχαριστώ πολύ! :)

Η λέξη δολοφόνος κοντά στη φάλαινα (καλά, δελφίνι δεν μου πάει ούτως ή άλλως - όταν έχουμε δόλο στον φόνο, ο συνήθης ύποπτος είναι ο άνθρωπος - αλλά τι να κάνουμε που καθιερώθηκε;
Θα προτιμήσω τη φάλαινα-δολοφόνο, για να δέσω το δελφίνι γάιδαρό μου, όπου δεν μπορώ να το αποφύγω.

Για το spotted dolphin, το στικτό υπέθετα λογικά, αλλά με 47 είδη που έχω συνολικά, έχασα και τ' αβγά και τα πασχάλια, παρότι τα περισσότερα είναι θηλαστικά, και το Πάσχα δυστυχώς αργεί.

Η πλάκα είναι ότι στις σελίδες από μεταφραστήρια εμφανίζεται ως επισημασμένο, ενώ οι δύο right whales (ευφάλαινες) γίνονται σωστές φάλαινες, λες και όλες οι άλλες είναι σφάλματα της φύσης!

Για την εξάσκηση στα φαλαινέζικα (πριν κλείσουμε τις δυο τρεις εκκρεμότητες που έμειναν):

 

[nickel]

Έχω μπλέξει με άλλα και δεν έχω επιστρέψει, αλλά να πω ότι, όταν έχουμε ευφάλαινες, και ο ένας γράφει ευμπαλαίνες και ο άλλος (η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως που ανέφερα παραπάνω) προτιμά να τις αφήνει αμετάφραστες («φάλαινα right»), είμαι σε φάση να τους στολίσω παρά να ψάξω παρακάτω. Αλλά, οψόμεθα ες... φιλιππικούς.

 

[nickel]

Πρέπει να ομολογήσω πάντως ότι στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως με γοήτευσε το φαλαίνιο. Γράφει: «μπαλενοφάλαινα» σημαίνει οποιαδήποτε φάλαινα έχει μπαλένα ή φαλαίνιο στο στόμα, δηλ. οποιαδήποτε άλλη φάλαινα εκτός από την οδοντωτή φάλαινα (toothed whale)».

Το φαλαίνιο το πρωτοβλέπεις στα λεξικά του Βυζάντιου, τα γαλλικά ή εδώ (στο λεξικό της ελληνικής διαλέκτου), σε άλλα παλιά λεξικά ή στο Αντιλεξικό εδώ. Δεν έπιασε σαν εξελληνισμός της μπαλένας και της μπανέλας — που το ΛΝΕΓ θέλει να τη γράφουμε μπαναίλα για να θυμίζει τη φάλαινα, ακόμα και μετά τον αναγραμματισμό. Μα, αν θέλαμε να μας θυμίζει τη φάλαινα αυτό το κοκαλάκι, δεν το λέγαμε και φαλαίνιο;

 

[daeman]

Ωραίο το φαλαίνιο και με βάζεις σε πειρασμό, αλλά διστάζω να το αποτολμήσω σ' αυτά εδώ. Παραδίδω αύριο το μεσημέρι και μέχρι τότε δεν προλαβαίνω να το πω αρκετές φορές ώστε να το χωνέψω καλά.
Κι αν μου σταθεί στον λαιμό, όπως η Ντόρι και ο Μάρλιν στον λαιμό της φάλαινας; ;)

 

[nickel]

Beluga (Delphinapterus leucas)
http://en.wikipedia.org/wiki/Beluga_(whale)
Ασπροδέλφινο ή άσπρη φάλαινα;

Για το δελφινόπτερο: άσπρη φάλαινα ή λευκή φάλαινα, για να θυμίζει τον Μόμπι Ντικ. Καλύτερα από το ασπροδέλφινο. Τη σκέτη μπελούγκα τη φοβάμαι επειδή έχουμε τον οξύρρυγχο μπελούγκα, που φτιάχνει το χαβιάρι. Καλύτερα να μη θεωρηθεί ότι η φάλαινα μάς δίνει και χαβιάρι. Πάει, θα τις εξολοθρεύσουν ακόμα πιο γρήγορα.

 

[nickel]

Short-Finned Pilot Whale (Globicephala macrorhynchus)
http://en.wikipedia.org/wiki/Short-Finned_Pilot_Whale
Το βρίσκω ως Μαυροδέλφινο, αλλά αυτό αντιστοιχεί στο Globicephala melas.

Αυτόν κάν' τον σφαιροκέφαλο (μακρόρρυγχο).

 

[daeman]

Aye aye, Captain Ahab!

Oy, mate, "white whale" says the captain.
Leave that beluga for the silkarses and the dolphins alone, or else I'll adorn your neck with an albatross!

 

[AoratiMelani]

Sperm Whale (Physeter macrocephalus) - Φυσητήρας ΟΚ

Blue whale (Balaenoptera musculus) - Γαλάζια φάλαινα ΟΚ

Humpback Whale (Megaptera novaeangliae) - Μεγάπτερη φάλαινα ΟΚ
και Καμπουρωτή Φάλαινα (από το ΕΚΒΥ)

Fin whale (Balaenoptera physalus) - Πτεροφάλαινα ΟΚ

Orca, killer whale (Orcinus orca) - Όρκα
Αποφεύγω το "δολοφόνος φάλαινα" για τους λόγους που ειπώθηκαν. Στα αγγλικά υπάρχει η κοινή ονομασία killer whale για το ζώο αυτό, αφού στα ελληνικά δεν υπάρχει, ποιος ο λόγος να την δημιουργήσουμε εμείς? Το όρκα φτάνει και περισσεύει.

Common Dolphin (Delphinus delphis) - Κοινό δελφίνι ΟΚ

Bottlenose Dolphin (Tusiops truncatus) - Ρινοδέλφινο ΟΚ

Baleen whale - Φάλαινες με μπαλένες (μυστακοκητώδη)
Μυστακοκήτη, ακούγεται πιο "εύκολο".

Krill - κριλ ΟΚ

Shearwater bird - Μύχος ή Κέφος (Puffinus yelkouan, Yelkouan Shearwater, Schwarzchnabelsturmtaucher) και Αρτέμης ή Αρτένα (Calonectris diomedea, Cory's Shearwater, Gelbschnabelsturmtaucher) στην Ελλάδα
Κέπφος, όχι Κέφος. Αλλά δεν χρησιμοποιείται. Το Αρτένα πρώτη μου φορά το ακούω. Δες παρακάτω:

Αρτέμης (Calonectis domedea Cory's Shearwater
Αιθαλόμυχος (Puffinus gravis) Great Shearwater
Τρανόμυχος (Puffinus griseus) Sooty Shearwater
Μύχος (Puffinus Puffinus) Manx Shearwater

Βρίσκω Ρυνοτρυπίδες, αλλά μόνο για τα Procellariidae.
Η οικογένεια Procellariidae λέγεται "θυελλοδύτες και θυελλοπούλια", μπορείς να μιλήσεις λοιπόν για "Θυελλοπούλια" ή για "μύχους και αρτέμηδες".

Beluga (Delphinapterus leucas) - Ασπροδέλφινο ή άσπρη φάλαινα;
Μπελούγκα, Λευκή φάλαινα.

Short-Finned Pilot Whale (Globicephala macrorhynchus)
Το βρίσκω ως Μαυροδέλφινο, αλλά αυτό αντιστοιχεί στο Globicephala melas.
Τροπικό μαυροδέλφινο

Τα άλλα δυστυχώς δεν τα ξέρω και βλέπω ότι δεν προλαβαίνω και να τα ψάξω.
Ενδεικτικά αναφέρω άλλα είδη:
black right whale - Αρκτοφάλαινα
Greenland right whale - Φάλαινα των πάγων (και όχι π.χ. φάλαινα της Γροιλανδίας)
που δείχνει ότι τα πράματα δεν είναι πάντα τόσο προφανή.

Πηγές μου είναι το βιβλίο "Τα πουλιά της Ελλάδας της Κύπρου και της Ευρώπης" έκδοση της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας" και το παλιότερο "Τα πουλιά της Ελλάδας και της Ευρώπης" που τα έχει σε 4 γλώσσες, το βιβλίο "Θηλαστικά και ερπετά της Ελλάδας" από το Πανεπιστήμιο Πάτρας καιτο Μουσείο Γουλανδρή, και προσωπικές επικοινωνίες με το Ελληνικό Κέντρο Βιιοτόπων Υγροτόπων.

 

[daeman]

Αρτέμης ή Αρτένα και Κέπφος ή Κέφος: http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=1125&aID=85
Κέφος: http://www.iraklia.gr/grev-birds.html

 

[nickel]

Κέπφος στον Αριστοτέλη. Υπάρχει τοπική ονομασία κέφος, που είναι παραφθορά. Γενικότερα χρησιμοποιείται ο μύχος, όπως είπε κι η Αόρατη.

 

[daeman]

Σας ευχαριστώ πολύ! :)

Call me Ishmael - Orson Welles​

 

[daeman]

Πρέπει να ομολογήσω πάντως ότι στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως με γοήτευσε το φαλαίνιο. Γράφει: «μπαλενοφάλαινα» σημαίνει οποιαδήποτε φάλαινα έχει μπαλένα ή φαλαίνιο στο στόμα, δηλ. οποιαδήποτε άλλη φάλαινα εκτός από την οδοντωτή φάλαινα (toothed whale)».

Το φαλαίνιο το πρωτοβλέπεις στα λεξικά του Βυζάντιου, τα γαλλικά ή εδώ (στο λεξικό της ελληνικής διαλέκτου), σε άλλα παλιά λεξικά ή στο Αντιλεξικό εδώ. Δεν έπιασε σαν εξελληνισμός της μπαλένας και της μπανέλας — που το ΛΝΕΓ θέλει να τη γράφουμε μπαναίλα για να θυμίζει τη φάλαινα, ακόμα και μετά τον αναγραμματισμό. Μα, αν θέλαμε να μας θυμίζει τη φάλαινα αυτό το κοκαλάκι, δεν το λέγαμε και φαλαίνιο;

Επειδή από χτες σκέφτομαι κι επαναλαμβάνω το φαλαίνιο, το χώνεψα τελικά και δεν μου στάθηκε στο λαιμό. Ίσα-ίσα, μου άρεσε. Ω φάλαινα, ω φάλαινα, με τα φαλαίνιά σου...

Στο ντοκιμαντέρ δεν το χρησιμοποίησα, γιατί ο υποτιτλισμός δεν κάνει για πολλές ακροβασίες: λόγω του περιορισμένου χρόνου που έχει ο θεατής για να διαβάσει τον υπότιτλο, πρέπει να είναι αμέσως αντιληπτές οι αποδόσεις.
Σε κείμενο όμως θα το έβαζα χωρίς δισταγμό, ιδίως σε επιστημονικό (έστω και εκλαϊκευμένο ή νιανιά εύκολο για τον αναγνώστη).

Tο βρήκα και ως πρώτη απόδοση του baleen στον παλιόφιλό μου, το G-Word*:
baleen: επ/ουσ. φαλαίνιο, μπαλένα, (κν.) μπανέλα

*Πώς μου τη δίνει που δεν παίζει στα 64μπιτα Βίντοουζ 7, δε λέγεται· πόσες καρτέλες πια ν' ανοίγω στον ιστοπεριηγητή μου;

 

[Elsa]

Ανασταίνω παλιό νήμα, αλλά πήγα να ανοίξω νέο και ευτυχώς έψαξα πρώτα, όλα έχουν ρωτηθεί εδώ μέσα, απαπαπαπα!

Λοιπόν, καταλήξαμε οτι η beluga αποδίδεται λευκή φάλαινα ή και φάλαινα μπελούγκα, έτσι;
Κι αν θέλω να έχω πολλές, θα πω φάλαινες μπελούγκα ή φάλαινες μπελούγκες; (ή να πω λευκές φάλαινες, να τελειώνω...)

Άσχετο, αλλά μήπως ξέρει κανείς γιατί οι φακές μπελούγκα είναι μαύρες ενώ οι φάλαινες είναι λευκές;

 

[nickel]

Θα έλεγα και σκέτες μπελούγκες, όπως λέει κι αυτός στο Βήμα. Ή όπως λέμε και όρκες. Η οικειότητα μπορεί να γεννά καταφρόνια, αλλά και η εξοικείωση με μια λέξη γεννά και κλιτικούς τύπους.