metafrasi banner

animal spirits = (οικον., φιλοσ.) ζωικά πνεύματα | (κοιν.) ζωντάνια, ικμάδα, ενεργητικότητα

nickel

Administrator
Staff member
Έγραψε χτες ο Βηματοδότης:

Μετά την αποκάλυψη του «Βήματος της Κυριακής» ότι ο κ. Γ. Παπανδρέου διαβάζει το βιβλίο «Αnimal Spirits» των οικονομολόγων Τζορτζ Ακερλοφ και Ρόμπερτ Σίλερ (το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά με τον κωμικοτραγικό τίτλο «Ζωώδη Πνεύματα»), το βιβλίο εξαντλήθηκε στα βιβλιοπωλεία του κέντρου της Αθήνας. Ο Πρωθυπουργός ασφαλώς διαθέτει την αγγλική έκδοση.

Όσο για την ελληνική μετάφραση, θα έπρεπε να υποψιαστούν ότι ορισμένες φορές η πιστή μετάφραση διαστρέφει το νόημα. Δεν πρόκειται λοιπόν για ένα βιβλίο που αναφέρεται στην επικοινωνία με τα πνεύματα ζώων που έφυγαν από τη ζωή, αλλά για τα ζωώδη ένστικτα (που πρώτος αναφέρει ο Κέινς στη «Γενική Θεωρία») που καθορίζουν εν πολλοίς τις οικονομικές (και όχι μόνο...) αποφάσεις των ανθρώπων. Ακόμη π.χ. και την ψήφο τους...

Μια στιγμή! Ο τίτλος της ελληνικής μετάφρασης είναι Ζωικά πνεύματα, όχι Ζωώδη (ναι, αλλά πάλι «πνεύματα», θα ισχυριστεί ο Βηματοδότης). Έμμεση κριτική της απόδοσης του όρου έκανε και η παρουσίαση του κυριακάτικου Βήματος:

Το βιβλίο «Αnimal Spirits» δύο επιφανών αμερικανών οικονομολόγων και οι προβληματισμοί του Πρωθυπουργού
Τα «ζωώδη ένστικτα» της κρίσης και η Ελλάδα
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ | Κυριακή 25 Ιουλίου 2010

Τι σχέση έχουν τα «Αnimal Spirits», τα «ζωώδη ένστικτα» που, όπως πίστευε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, κατευθύνουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων (και) στην οικονομία, με τον Γιώργο Παπανδρέου; Ως γνωστόν, ο έλλην πρωθυπουργός αναφέρθηκε πρόσφατα ακριβώς σε αυτόν τον κλασικό κεϊνσιανό όρο, αλλά και στο ομώνυμο βιβλίο δύο σπουδαίων αμερικανών οικονομολόγων, του νομπελίστα καθηγητή του Ρrinceton Τζορτζ Ακερλοφ και του καθηγητή του Υale Ρομπερτ Σίλερ, σε μια προσπάθεια να εξηγήσει τις αιτίες της σημερινής ελληνικής κακοδαιμονίας, και ιδιαίτερα της συμπεριφοράς των αγορών έναντι της Ελλάδας και των άλλων υπερχρεωμένων κρατών του ευρωπαϊκού Νότου τους τελευταίους μήνες.

Το βιβλίο «Αnimal Spirits» (κυκλοφορεί και στα ελληνικά: «Ζωικά πνεύματα- Πώς η ανθρώπινη ψυχολογία οδηγεί την οικονομία και γιατί έχει σημασία για τον παγκόσμιο καπιταλισμό», εκδόσεις Επίκεντρο 2009) αποτελεί μια από τις πρώτες σημαντικές προσπάθειες να ξαναγραφεί η οικονομική θεωρία υπό το πρίσμα της παρούσας κρίσης. Υπάγεται στον σχετικά νέο κλάδο των «οικονομικών της συμπεριφοράς»- ή αν προτιμάτε της «συμπεριφοριστικής μακροοικονομικής επιστήμης» (αγγλιστί behavioral economics), που δανείζεται πολλά στοιχεία από τη σχολή της ψυχολογίας του συνόλου της δεκαετίας του ΄70.

Τι λένε οι δύο «σοφοί» σε αυτό το συγκριτικά σύντομο, γεμάτο απλά παραδείγματα βιβλίο, που είναι διαποτισμένο από το πνεύμα του Κέινς; Πως τα «ζωώδη ένστικτά» μας, υποβοηθούμενα από τη γενικότερη αστάθεια του συστήματος που γεννά η οικονομική κρίση, αφήνουν σε δεύτερη μοίρα τη λογική, την ψυχραιμία, την εμπιστοσύνη, και μας οδηγούν σε ανορθολογικές συμπεριφορές- είτε είμαστε μεγαλοεπενδυτές, που παίζουν με δισεκατομμύρια, είτε απλοί άνθρωποι που δουλεύουν για 700 ευρώ τον μήνα. Έχει εξαφθεί το θυμικό μας: τα δύο βασικότερα στοιχεία της ζωώδους φύσης μας- ο φόβος και η απληστία- κυριαρχούν. Γινόμαστε ανυπόμονοι, αδυνατούμε να παρακολουθήσουμε τις εξελίξεις με καθαρό μυαλό: ένας διάχυτος πεσιμισμός, που συχνά αγγίζει τα όρια του τρόμου, διακατέχει τη συμπεριφορά μας. Με αυτό το δεδομένο οι επιπτώσεις στις τιμές και στην οικονομική δραστηριότητα μπορεί να είναι σημαντικές.

Αν όλα ήταν προδιαγεγραμμένα, τακτοποιημένα και βέβαια, όπως προκύπτουν από τα μαθηματικά μοντέλα, σίγουρα θα μπορούσαμε να αποφύγουμε τις υφέσεις και τις κρίσεις ή, τέλος πάντων, θα μπορούσαμε να περιορίσουμε τις συνέπειές τους. «Αν αφεθούν να κάνουν ό,τι θέλουν, οι καπιταλιστικές οικονομίες θα καταλήγουν πάντα στην υπερβολή, όπως μαρτυρεί ο καιρός μας» γράφουν οι δύο συγγραφείς. Γι΄ αυτό άλλωστε και ολοκληρώνουν το βιβλίο τους, που όπως διαβάζουμε είναι ιδιαίτερα δημοφιλές και στους κυβερνητικούς κύκλους των ΗΠΑ, με μια έκκληση για ισχυρότερη κυβερνητική παρέμβαση στην οικονομία.

Μιλάμε όμως για ζωώδη ένστικτα (animal instincts); Γρήγορη βόλτα στην Wikipedia:

“Animal spirits” is the term John Maynard Keynes used in his 1936 book The General Theory of Employment, Interest and Money to describe emotion or affect which influences human behavior and can be measured in terms of consumer confidence. Trust is also included or produced by “animal spirits”. Several articles and at least two books with a focus on "animal spirits" were published in 2008 and 2009 as a part of the Keynesian resurgence.

The original passage by Keynes reads:
"Even apart from the instability due to speculation, there is the instability due to the characteristic of human nature that a large proportion of our positive activities depend on spontaneous optimism rather than mathematical expectations, whether moral or hedonistic or economic. Most, probably, of our decisions to do something positive, the full consequences of which will be drawn out over many days to come, can only be taken as the result of animal spirits - a spontaneous urge to action rather than inaction, and not as the outcome of a weighted average of quantitative benefits multiplied by quantitative probabilities."​

Keynes seems to be referencing David Hume's term for spontaneous motivation. The term itself is drawn from the Latin spiritus animalis, which may be interpreted as the spirit (or fluid) that drives human thought, feeling and action.

Το ζωώδες πνεύμα (πνεύμα, spirit or fluid) δεν είναι το ίδιο με το ένστικτο. Ένα σχετικό απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου Animal Spirits:
In contrast, John Maynard Keynes sought to explain departures from full employment, and he emphasized the importance of animal spirits. He stressed their fundamental role in businessmen's calculations. “Our basis of knowledge for estimating the yield ten years hence of a railway, a copper mine, a textile factory, the goodwill of a patent medicine, an Atlantic liner, a building in the City of London amounts to little and sometimes to nothing,” he wrote. If people are so uncertain, how are decisions made? They “can only be taken as a result of animal spirits.” (Chapter 12, VII) They are the result of “a spontaneous urge to action.” They are not, as rational economic theory would dictate, “the outcome of a weighted average of quantitative benefits multiplied by quantitative probabilities.”

In the original use of the term, in its ancient and medieval Latin form spiritus animalis, the word animal means "of the mind" or "animating." It refers to a basic mental energy and life force. But in modern economics animal spirits has acquired a somewhat different meaning; it is now an economic term, referring to a restless and inconsistent element in the economy. It refers to our peculiar relationship with ambiguity or uncertainty. Sometimes we are paralyzed by it. Yet at other times it refreshes and energizes us, overcoming our fears and indecisions.

Μια και αναφέρθηκε ο Καρτέσιος, να τι γράφει ο Πάπυρος στο λήμμα ζωικά πνεύματα:
ζωικά πνεύματα, τα (esprits animaux) (Ψυχολ.)• κατά τον Γάλλο φιλόσοφο Ντεκάρτ, τα ζωικά πνεύματα —έννοια που τήν κληρονόμησε από τον μεσαίωνα— είναι τα ζωηρότερα και τα περισσότερο ευκίνητα μέρη τού αίματος, που μοιάζουν με λεπτό αέρα και φθάνουν στον εγκέφαλο με τις αρτηρίες, οι οποίες ξεκινούν από την καρδιά. Τα ζωικά πνεύματα διαστέλλουν τον εγκέφαλο και τόν καθιστούν ικανό να δέχεται τις εντυπώσεις τών εξωτερικών αντικειμένων, καθώς και τής ψυχής. Επομένως ο εγκέφαλος καθίσταται η έδρα τού κοινού νου (sens commun), τής φαντασίας και τής μνήμης. Στη συνέχεια αυτός ο ίδιος αέρας —αυτά τα ίδια πνεύματα— κυλούν από τον εγκέφαλο και μέσα από τα νεύρα φθάνουν σε όλους τους μυς. Έτσι συντελούν στο να χρησιμεύουν τα νεύρα ως όργανα τών εξωτερικών αισθήσεων. Επίσης, φουσκώνοντας κατά διαφορετικό τρόπο τους μυς, δίνουν κίνηση σε όλα τα μέλη τού σώματος.

Ιδού τι γράφει το Οικονομικό Λεξικό (Χρυσοβιτσιώτη-Σταυρακόπουλου):
animal spirits Zωικά πνεύματα || ζωντάνια, ικμάδα. Υποστηρίζεται ότι σ’ αυτά βασίζονται περισσότερο οι αποφάσεις των επενδυτών που είναι μάλλον παρορμητικές, παρά ορθολογικές (βλ. invest and speculate). Ο Keynes υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι έχουν την αυθόρμητη τάση να δρουν παρά να αδρανούν. Ο Πλάτων παρατηρεί πως η ψυχή χωρίζεται σε τρία μέρη: στο λογι(στι)κό, το θυμοειδές και το επιθυμητικό, και την παρομοίασε με άρμα με δύο ατίθασα άλογα. Όσο ο ηνίοχος (ο λόγος) έχει τον έλεγχο, δεν υπάρχει κίνδυνος· όταν όμως δεν εξουσιάζει τα άλογα, η ψυχή θα γκρεμοτσακιστεί. Τίτλος πρόσφατου βιβλίου των καθηγητών George Akerlof και Robert Shiller, που διερευνά τα αίτια της τελευταίας κρίσης 2008/9.

Να επισημανθεί, με αυτή την ευκαιρία, ότι η έκφραση δεν σημαίνει ζωώδη ένστικτα ούτε στην καθημερινή της χρήση, αλλά τη ζωντάνια και την ενεργητικότητα που δίνει η καλή υγεία.

http://www.biblionet.gr/main.asp?page=showbook&bookid=149493

Ζητείται βοήθεια: Πριν από λίγο καιρό η Γενική θεωρία κυκλοφόρησε με το Βήμα. Δεν μπορώ με τίποτα να βρω πού έχω κρύψει το αντίτυπό μου. Θα μπορούσε να βρει κάποιος το δικό του και να δει πώς έχει μεταφραστεί εκεί το animal spirits (Κεφ. 12, 7);
 

nickel

Administrator
Staff member
Σημείωση επιμελητή (του Νίκου Θεοχαράκη) στην Ιστορία της οικονομικής σκέψης (Τόμος Β΄, σελ. 102):

Αγγλικά στο ιταλικό πρωτότυπο. «Animal spirits» σημαίνει «ευδιαθεσία», «ζωντάνια», εν προκειμένω την επιχειρηματική διάθεση. Εμφανίζονται στις σελίδες 161-2 της αγγλικής έκδοσης (σ. 190 της ελληνικής, όπου μεταφράζονται ως «ζωικά πνεύματα»). Η ακριβής σημασία τους στον Keynes αποτελεί θέμα συζήτησης. Βλέπε, π.χ., R. C. Ο. MATTHEWS, «Animal Spirits», Keynes Lectures in Economics, Proceedings of the British Academy, τόμος 70, 1984, σσ. 209-29· Roger KOPPL, «Animal Spirits», Journal of Economic Perspectives, τόμος 5, τεύχος 3, 1991, σσ. 203-10. Η έκφραση έλκει την καταγωγή από τις ιατρικές θεωρίες των αρχαίων όπου τα ζωικά πνεύματα (αέρια) μεταφέρονται από τον εγκέφαλο μέσω των νεύρων στα διάφορα μέρη του σώματος. Είχε ιδιαίτερη σημασία στην Καρτεσιανή θεωρία.

Καλυφθήκαμε και σε σχέση με τη μετάφραση της Γενικής θεωρίας.
 

nickel

Administrator
Staff member
Διάλειμμα και νέα πληροφορία:

Γράφει (δείτε πιο πάνω) στο Animal Spirits:
In the original use of the term, in its ancient and medieval Latin form spiritus animalis, the word animal means "of the mind" or "animating."

Μπορούμε να πάμε πιο πίσω, στον Γαληνό, σύμφωνα με τον οποίο το πνεύμα διακρίνεται σε πνεύμα ψυχικόν (spiritus animalis), το οποίο εδράζεται στον εγκέφαλο και μεταφέρεται στην περιφέρεια κατά μήκος των νεύρων (σ’ αυτό οφείλεται η αίσθηση και η κίνηση)· σε πνεύμα ζωτικόν (spiritus vitalis), το οποίο εδράζεται στην καρδιά και τις αρτηρίες (εξασφαλίζοντας τη ροή του αίματος και τη θερμοκρασία του σώματος) και σε πνεύμα φυσικόν (spiritus naturalis) με έδρα το συκώτι, όπου γεννιέται το αίμα και εξασφαλίζεται η θρέψη και συντήρηση του σώματος.

Έτσι και στην πρώτη εγγραφή του OED για το animal spirits, από το 1543, διαβάζουμε: It is called animal, bycause it is the first instrument of the soule, whych the Latins call animam.

Άρα πρέπει να θεωρήσουμε ότι το λατινικό spiritus animalis αποδίδεται καλύτερα ως «ψυχικό πνεύμα».
 
Σωστά nickel.
Χρησιμοποιείται πολύ στους Σχολαστικούς αυτή η τριμερής διαίρεση, που την πήραν ακριβώς από τον Γαληνό (μέσω αραβικών πηγών).
Ίσως όμως η απόδοση "ψυχικό" να είναι παραπλανητική στα νέα ελληνικά, αφού το spirito animale κυβερνάει βασικά τις αισθήσεις (τα spiriti sensitivi).
Και να μην ξεχνάμε και τα spiritelli του Καβαλκάντι και του Δάντη.
 

nickel

Administrator
Staff member
Ίσως όμως η απόδοση "ψυχικό" να είναι παραπλανητική στα νέα ελληνικά, αφού το spirito animale κυβερνάει βασικά τις αισθήσεις (τα spiriti sensitivi).
Βεβαίως, είναι. Αλλά φαντάζομαι ότι δεν κυκλοφορεί μόνο του το «ψυχικό πνεύμα» ή χωρίς τις απαραίτητες διευκρινίσεις. Με ενδιέφερε ωστόσο να πάω όσο πιο πίσω γινόταν για να δείξω ότι δεν υπάρχει σχέση με «ένστικτα».
 
Με ενδιέφερε ωστόσο να πάω όσο πιο πίσω γινόταν για να δείξω ότι δεν υπάρχει σχέση με «ένστικτα».
Και είχες δίκιο.
Το "ψυχικό" είναι σωστή απόδοση από ιστορική/ετυμολογική άποψη (anima), ωστόσο δεν έχει σχέση ούτε με την ψυχή της ψυχολογίας κλπ. ούτε με τη χριστιανική ψυχή (που είναι, μάλλον, οι δύο κύριες σημασιολογικές πηγές της λέξης, όπως την καταλαβαίνουμε σήμερα).
Έπειτα, καλώς ή κακώς, θεωρήθηκε από κάποια στιγμή και μετά ότι το animale προσιδιάζει στα ζώα ("έμψυχα"), ενώ το naturale στα φυτά (φυσικό ή φυτικό). Απόμενε έτσι το vitale για τον άνθρωπο - και με την ευκαιρία φτιαχνόταν και μια ωραία ιεραρχία με τρία σκαλάκια.
Οπότε, σε τελική ανάλυση, θα προτιμούσα την απόδοση "ζωικό".
Βιαστικά γιατί κλείνω τη βαλίτζα...
 
Top