sea bream, seabream, porgy = φαγγρί (Φάγρος ο κοινός)

[nickel]

Το φαγγρί είναι λέξη που την έχουμε από τα αρχαία τα χρόνια (όπως και το ψάρι στις θάλασσές μας), γι’ αυτό σεβόμαστε κι αυτό το –γγρ– εκεί που τα περισσότερα τα κάνουμε –γκρ–. Ήταν ο φάγρος και από υποκοριστικό το φαγρίον φτάσαμε στο φαγγρί. Πλην του Μείζονος όλα τα λεξικά θέλουν φαγγρί.

Εγγραφή στο LSJ:

φάγρος, ὁ,
sea-bream or braize, Pagrus vulgaris, Hp.lnt. 1, Eup.38 (lyr.), Pl.Com.56.2, Antiph.193, Arist.HA598a13, 601b30, Speus. ap.Ath.7.327c, Numen.ib.322f, BGU1095.18 (i A. D.), Phylotim. ap. Gal.6.726, 12.800: written φαγρώριος in Str.17.2.4; φάγωρος in Hsch.
Cret., whetstone, Simm.27.​

Πολλές αναφορές στους Δειπνοσοφιστές:
http://remacle.org/bloodwolf/erudits/athenee/livre7gr.htm
σε πανέμορφη σελίδα εδώ: http://www.matia.gr/7/78/7806/7806_1_10.html
ή σ’ έναν που φαίνεται να ξέρει τι λέει εδώ: http://fishingmania.pblogs.gr/pages/4.html

Σε μία ή δύο αρχαίες γραμματικές εμφανίστηκε ένας κατά τ’ άλλα άγνωστος πάγρος δίπλα στον φάγρο (που μάλιστα δεν ξέρουν αν είναι παραφθορά της ίδιας λέξης).
Οι Λατίνοι τής άλλαξαν ελαφρώς τα φώτα. Στο Λατινοελληνικό του Κουμανούδη διαβάζω:

pagrus είτε pager, και phagrus είτε phager, φάγρος (ιχθύς).​

Από τους 4 τύπους το OLD έχει τον τελευταίο:

phager, ~gri, m. [Gk. φάγρος] A red sea-fish, prob. a sea-bream; also, an unknown river-fish. (Με αναφορές από Οβίδιο και Πλίνιο.)​

Ο Λινναίος το 1758, όταν ονομάτισε το φαγγρί, διάλεξε απ’ όλα τον τύπο Pagrus (ένας θεός ξέρει γιατί): Pagrus pagrus, και κάποιοι που δεν είχαν τα δικά μας βοηθήματα το έκαναν Πάγρος ο κοινός. Το φαγγρί!

Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να διορθωθεί σε Φάγρος ο κοινός.

Για το φαγγρί αλλά και άλλα ψάρια οι Εγγλέζοι έχουν και τη λέξη porgy. Που έρχεται από τον φάγρο:

name given to various sea fishes, 1725, probably from pargo (1557) "sea bream," from Sp. or Port. pargo, from L. phagrum, acc. of phager, from Gk. phagros "sea bream."​

 

[Zazula]

Ας δούμε και κάνα άλλο seabream...

Πρώτα το Pagrus acarne το οποίο ονομάζεται πλέον Pagellus acarne (έχει δηλαδή ταξινομηθεί σε άλλο γένος) και κοινώς axillary seabream· είναι το μουσμούλι.

Ένα άλλο seabream που ούτ' αυτό είναι φαγγρί είναι ο Pagellus bogaraveo, που έκανε καριέρα και ως Sparus bogaraveo, γνωστός με την κοινή ονομασία blackspot seabream· είναι ο κεφαλάς.

Βέβαια, εμείς από το γένος Pagellus γνωρίζουμε περισσότερο το Pagellus erythrinus, που κι αυτό ήταν ένα φεγγάρι ταξινομημένο στο γένος Sparus, γνωστό ως common pandora· πρόκειται για το λυθρίνι. Η επιστημονική του ονομασία εξηγεί αμέσως και την ορθογράφηση με ύψιλον· ήδη από την αρχαιότητα αναφέρεται ένα θαλασσινό ψάρι με την ονομασία ερυθρίνος, από το υποκοριστικό ερυθρίνιον τού οποίου (με αποβολή τού αρχικού άτονου φωνήεντος και ανομοίωση) προέκυψε το λυθρίνι.

Και, μια που πιάσαμε τα ακριβά ψάρια, να μην ξεχάσουμε άλλο ένα seabream που δεν είναι, βέβαια, φαγγρί: Μιλάμε για το gilthead seabream, σήμερα ταξινομημένο ως Sparus aurata (αλλά με παλιότερες αναφορές και ως Pagrus auratus, Chrysophrys aurata και Aurata aurata)· είναι η τσιπούρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά το γεγονός ότι παλιότερες ταξινομήσεις ενέτασσαν περισσότερα είδη στο γένος Sparus (κάποιες περιπτώσεις μνημόνευσα κι εγώ πιο πριν), σήμερα ο μοναδικός εκπρόσωπός του είναι η τσιπούρα.

Αυτά προς το παρόν. Κι επειδή αφενός μεν τα seabreams (και, πολύ περισσότερο, τα breams) δεν τελειώνουν έτσι εύκολα, αφετέρου δε η ώρα είναι προχωρημένη: