ağabey

[Palavra]

Κατ' αρχάς, σας ευχαριστώ πολύ όλους! Προτού συνεχίσω, να διευκρινίσω (αν δεν έχει ήδη φανεί) ότι το μυθιστόρημά μου διαδραματίζεται στη σύγχρονη Τουρκία, κάπου στη δεκαετία 60-70.

[...]
3. Μεταφράζεις αναζητώντας τα σημασιολογικά ισοδύναμα των προσφωνήσεων στα ελληνικά. Δεδομένου ότι η προσφώνηση "αδερφέ" δηλώνει εν προκειμένω σεβασμό και, κατ' επέκταση, την εξουσία που (θεωρητικά έστω) ασκεί ο μεγαλύτερος αδερφός στον μικρότερο, μήπως θα έπρεπε να εξετάσεις και το ενδεχόμενο να πεις τον ağabey "άρχοντα";

Νομίζω πως δεν είναι ακριβώς αντίστοιχο. Η προσφώνηση που του γίνεται, του γίνεται από σχεδόν συνομηλίκους του, για να δείξουν σεβασμό, ωστόσο δεν του φιλάνε και τα πόδια. Πιο πολλές λεπτομέρειες: βρισκόμαστε στην Κωνσταντινούπολη (που ναι, θα την αφήσω Κωνσταντινούπολη και δε θα γράψω Ισταμπούλ), ενώ ο Χασάν είναι από το Ντιγιαρμπακίρ - Τουρκία τέρμα βάθος. Οι συνομιλητές του ξέρουν ότι στα μέρη του είναι κάποιος, και του το δείχνουν, ωστόσο δεν του φέρονται σαν να είναι υποτελείς του.

• Καλέ μου κύριε
• Κύριέ μου
• Κύριε

Νομίζω όχι. Αν ήθελαν, θα μπορούσαν να τον αποκαλούν κύριο, υπάρχει εξάλλου η λέξη. Ξέχασα να σας πω ότι έχω στα χέρια μου και αγγλική μετάφραση του κειμένου, όπου έχουν μείνει όλα αμετάγραφα. Λες και αφού είναι το μυθιστόρημα εξ Ανατολής, πρέπει να μας θυμίζει και νύχτες μαγικές κι ονειρεμένες.

Το «μεγάλε αδερφέ» δε θα ήταν κακό, ωστόσο η προσφώνηση συνοδεύεται με το όνομά του. Δηλαδή να του πει ο συμφοιτητής του: «Χασάν μεγάλε αδερφέ» ή «μεγάλε αδερφέ Χασάν» το βρίσκω λίγο δύσχρηστο.

 

[drsiebenmal]

Πρόσθεσα «έξω» και αυτό το, νομίζω, γενικότερα σχετικό.

 

[Marinos]

Ίσως το «αδελφέ Χασάν» να μην είναι και τόσο κακό, τώρα που το σκέφτομαι.

 

[nickel]

Προσωπικά δεν έχω ιδιαίτερο δίλημμα ανάμεσα σε εξωτικό και αποξηραμένο. Αν κάποιο από τα δύο δεν λειτουργεί σωστά, θα το δείξει το κείμενο από νωρίς, ο καλός μεταφραστής θα το καταλάβει. Και αν το σύστημα μπορεί να λειτουργήσει, η λεπτομέρεια πάλι από τον μεταφραστή εξαρτάται, πόσο φυσιολογικά θα το σερβίρει, να μην κάνει τον αναγνώστη να κοντοστέκεται σε σημεία που δεν πρέπει. Φαντάζεστε στο ρεστοράν να φέρνει το γκαρσόνι το πανέρι με τα ψωμάκια με τόση φανφάρα που να σταματάνε οι συνδαιτυμόνες την κουβέντα τους και να αρχίζουν να μιλάνε για τα ψωμάκια; Εκτός βέβαια... (είναι κάτι ψωμάκια...).

Αλλά στο αποξηραμένο δεν θα είχα πρόβλημα με το σκέτο «κύριε». Δηλαδή, αν αυτοί έχουν πέντε λέξεις για το χιόνι και εμείς μία και το θέμα μας δεν είναι το χιόνι, θα πρέπει να αποφασίσω αν θα φτιάξω πέντε λέξεις για το χιόνι (αλλά μήπως αυτό είναι πανεράκι με φανφάρα;) ή θα τις ισοπεδώσω όλες σε χιόνι.

Στα αγγλικά, όταν έχουμε τον τίτλο Master για τα νεαρά μέλη της οικογένειας των αφεντικών, δεν φτιάχνουμε καινούργια λέξη επειδή το Master δεν είναι Mister (που είναι, αλλά κουβέντα να γίνεται). «Κύριε» θα είναι πάλι η απόδοση, άντε «ο νεαρός κύριος» σε άλλες περιπτώσεις.

Θέλω να πω (χωρίς να ξέρω πόσο είμαι μέσα στον πυρήνα του προβληματισμού σου) ότι καλύτερα να διαβάσω ένα ισοπεδωτικό «κύριε» από κάτι που θα με ξενίζει κάθε τόσο. (Το «αδελφέ» δεν με ξενίζει.)

 

[Palavra]

Ο Χασάν είναι περίπου 25, και οι συνομιλητές του καμιά εικοσαριά. Δεν είναι λίγο υπερβολή το κύριε; Ή όχι;

 

[Marinos]

Plan B (πρώτη μου επιλογή το «αδελφέ»): αν του μιλάν στον πληθυντικό;

 

[nickel]

Ο Χασίμ είναι περίπου 25, και οι συνομιλητές του καμιά εικοσαριά. Δεν είναι λίγο υπερβολή το κύριε; Ή όχι;

Εσύ ξέρεις. Αν υπάρχει αυτό το στοιχείο στις σχέσεις των Τούρκων, οι εικοσάρηδες να βάζουν κάποιον τιμητικό τίτλο μπροστά από το όνομα των εικοσιπεντάρηδων ή απευθυνόμενοι σ' αυτούς, αυτό το στοιχείο ενδέχεται να πρέπει να διατηρηθεί. Πόσο αντιπροσωπευτική θα ήταν μια συζήτηση μεταξύ Ελλήνων μαθητών του λυκείου αν δεν είχαν απευθύνει και καμιά εκατοστή «ρε, μαλάκα« στις εκατό προτάσεις; Αλλά εσύ ξέρεις τις αντιστοιχίες. Δεν είναι οι υπηρέτριες που μιλάνε στον ή για τον νεαρό αφέντη.

 

[Palavra]

Μα, Νίκελ, δεν υπάρχει αντιστοιχία, γι' αυτό έχω προβληματιστεί. Το στοιχείο αυτό περιέγραψα πιο πάνω πώς εμφανίζεται.

Η ευγένεια στα ελληνικά (χα!) γενικώς εκφράζεται με τον πληθυντικό, που ωστόσο χρησιμοποιείται σε λίγες περιπτώσεις. Δηλαδή δυο σαραντάρηδες στην Ελλάδα, που δεν γνωρίζονται, αλλά είναι ομότιμοι, πιο πιθανό είναι να μιλήσουν ο ένας στον άλλο στον ενικό, παρά στον πληθυντικό. (Πού να πιάσω και τους τρόπους έκφρασης της ευγένειας στα πορτογαλικά. Μέχρι αύριο θα συζητάμε).

Μάλλον για πλαν μπι Μαρίνου προσανατολίζομαι. Τι λέτε;
Έντιτ: Η μάλλον, συνδυασμός: «αδερφέ Χασάν, καλημέρα σας. Πώς κι ήρθατε από τα μέρη μας;»

Τι σας λέει; (Περιττό να σας πω ότι εμένα με ενθουσιάζει ολοένα και περισσότερο. Σάολ, Μαρίνε :))

 

[drsiebenmal]

Έντιτ: Η μάλλον, συνδυασμός: «αδερφέ Χασίμ, καλημέρα σας. Πώς κι ήρθατε από τα μέρη μας;»

Ομολογώ ότι δεν ακούγεται καθόλου άσχημο (και σου γλιτώνει και την υποσημείωση ).

 

[nickel]

Εγώ έχω ήδη πει την (καλή) γνώμη μου για το «αδελφέ» και το ότι σου αρέσει όλο και περισσότερο, Παλ, είναι αυτό που μετράει. Γιατί εσύ ξέρεις το κείμενο και, αν σου βγαίνει φυσικό με μια-δυο επαναλήψεις, δυο φορές πιο φυσικό θα βγει στον αναγνώστη.

 

[Zazula]

Δηλαδή δυο σαραντάρηδες στην Ελλάδα, που δεν γνωρίζονται, αλλά είναι ομότιμοι, πιο πιθανό είναι να μιλήσουν ο ένας στον άλλο στον ενικό, παρά στον πληθυντικό.

Ωχ ωχ...

 

[Palavra]

Τι έπαθες, καλέ κύριε;

 

[Zazula]

Επειδή και σαραντάρης είμαι, και στην Ελλάδα βρίσκομαι, και μ' όλους τους ομότιμους μ' εμένα σαραντάρηδες με τους οποίους δεν γνωρίζομαι στον πληθυντικό μιλάω, αναρωτιέμαι τι πάει λάθος (μήπως π.χ. με νομίζουν για εξηντάρη ή για εξωγήινο)...

 

[SBE]

Επειδή και σαραντάρης είμαι, και στην Ελλάδα βρίσκομαι, και μ' όλους τους ομότιμους μ' εμένα σαραντάρηδες με τους οποίους δεν γνωρίζομαι στον πληθυντικό μιλάω, αναρωτιέμαι τι πάει λάθος (μήπως π.χ. με νομίζουν για εξηντάρη ή για εξωγήινο)...

Θα συμφωνήσω κι εγώ σ'αυτό. Ειδικά σε επαγγελματικό περιβάλλον. Σε φιλικό όχι.
Το θέμα Ζαζ είναι πώς σου μιλάνε οι άλλοι. Χτες ένας εικοσάρης έλληνας με ρώτησε "είσαστε φοιτήτρια;" την ώρα που πήγαινα στο μάθημα και μ'εκανε να αναρωτιέμαι πότε σταμάτησαν να μου μιλάνε στον ενικό. Ευτυχώς πολύ αργότερα από άλλους συνομήλικούς μου

 

[Zazula]

Χτες ένας εικοσάρης έλληνας με ρώτησε "είσαστε φοιτήτρια;" την ώρα που πήγαινα στο μάθημα

Τόσο πολύ μικροδείχνετε; (Διότι υποθέτω αιώνιους φοιτητές στο ΗΒ δεν έχει.)

 

[Palavra]

Το ξανασκέφτηκα. Θα βάλω «μεγάλε αδερφέ». Μπορεί να ακούγεται περίεργα στα ελληνικά, ωστόσο σκέφτηκα ότι το «αδερφέ» ούτως ή άλλως είναι προσφώνηση, άλλη, ωστόσο - φανταστείτε κάτι σαν καρντάσι, από το kardeş ή kardaş, που είναι ο μικρός αδερφός, ή και αδερφή.

Ας το πω δυο τρεις φορές:
«Ω, μεγάλε αδερφέ Χασάν! Τιμή μας που σας βλέπουμε στην καφετέρια».
«Γεια σας, μεγάλε αδερφέ Χασάν»

Για πείτε κι εσείς...

 

[drsiebenmal]

Και ο Έλλην αναγνώστης μεταφράζει από μέσα του μισογελώντας:

«Ω, μπιγκ μπράδερ Χασάν! Τιμή μας που σας βλέπουμε στην καφετέρια».
«Γεια σας, μπιγκ μπράδερ Χασάν»

Ο σπαστικός της παρέας

 

[nickel]

Σπαστικά το είδα κι εγώ. Νόμιζα ότι το 'χει κάψει αυτό ο Όργουελ. Μήπως όμως Μεγαλαδερφέ; Ή και Μεγαδερφέ;

 

[Palavra]

Και ο τουρκόφωνος (ή Πολίτης, ή Σμυρνιός ή ξερωγώ) διαβάζει το «αδερφέ» και λέει «ά, την άσχετη, τι έγραψε» (μου ήρθε η εικόνα, και συνέβαλε στο να αλλάξω γνώμη...)

 

[drsiebenmal]

Δεν κάνεις μια λίστα σε ένα φύλλο χαρτί, με όλες τις πιθανές λύσεις (και με το άμπι, και με τις λεξιπλασίες), να μετρήσεις τα υπέρ και τα κατά τους;