ξύλινη γλώσσα η γλώσσα που είναι τυποποιημένη, χωρίς φυσικότητα, στερεότυπη και ως εκ τούτου αναμενόμενη και προβλέψιμη: η ξύλινη γλώσσα των πολιτικών. (ΛΝΕΓ)
Πρόκειται για μεταφραστικό δάνειο από το γαλλικό langue de bois.
Υπάρχει και στα αγγλικά το μεταφραστικό δάνειο (calque) wooden language, αλλά νομίζω ότι πιο συνηθισμένο είναι το cant (Encarta: clichéd talk: boring talk filled with clichés and platitudes). Χρήσιμο επίσης το stilted language.
Είχε κυκλοφορήσει το 1997 (εκδ. Αρμός) του Γιάννη Μ. Καλιόρη το βιβλίο Η ξύλινη γλώσσα - Γλωσσολογικοί, ιστορικοί και ιδεολογικοί προσδιορισμοί του αριστεροκομματικού ιδιώματος.
Διάβασα σήμερα στην Καθημερινή για την κυκλοφορία ενός μικρότερου βιβλίου για τη ξύλινη γλώσσα:
Μικρό ερμηνευτικό λεξικό της ξύλινης γλώσσας - Τα 124 πρώτα λήμματα (Αριστείδης Γ. Ρωμανός) Εκδόσεις Ποταμός, 71 σελ.
Γράφει η Όλγα Σελλά:
Πρόκειται για μεταφραστικό δάνειο από το γαλλικό langue de bois.
Υπάρχει και στα αγγλικά το μεταφραστικό δάνειο (calque) wooden language, αλλά νομίζω ότι πιο συνηθισμένο είναι το cant (Encarta: clichéd talk: boring talk filled with clichés and platitudes). Χρήσιμο επίσης το stilted language.
Είχε κυκλοφορήσει το 1997 (εκδ. Αρμός) του Γιάννη Μ. Καλιόρη το βιβλίο Η ξύλινη γλώσσα - Γλωσσολογικοί, ιστορικοί και ιδεολογικοί προσδιορισμοί του αριστεροκομματικού ιδιώματος.
Διάβασα σήμερα στην Καθημερινή για την κυκλοφορία ενός μικρότερου βιβλίου για τη ξύλινη γλώσσα:
Μικρό ερμηνευτικό λεξικό της ξύλινης γλώσσας - Τα 124 πρώτα λήμματα (Αριστείδης Γ. Ρωμανός) Εκδόσεις Ποταμός, 71 σελ.
Γράφει η Όλγα Σελλά:
Ξύλινες λέξεις, περίκλειστα μυαλά
«Ποιος δεν έχει βαρεθεί να ακούει ότι η “αδρεναλίνη” είναι πάντα “στα ύψη”, ότι “το θερμόμετρο” πάντα “χτυπάει κόκκινο”, ότι “το σενάριο” είναι πάντα “εφιαλτικό”, ότι η “επέμβαση” γίνεται πάντα “χωρίς αναισθητικό”, ότι “η επίθεση που εξαπέλυσε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης” είναι πάντα “σφοδρή” και ότι “η καταστροφή” είναι πάντα “βιβλική”». Είναι ένα μικρό απόσπασμα από ένα ιδιαίτερο βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε: το «Μικρό ερμηνευτικό λεξικό της ξύλινης γλώσσας», για το οποίο φρόντισε ο Αριστείδης Γ. Ρωμανός (εκδ. Ποταμός).
Περιλαμβάνει ενδεικτικά 124 «λήμματα» αυτό το ιδιόρρυθμο λεξικό και καταγράφει αυτά που κατά κόρον χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ στον προφορικό ή τον γραπτό λόγο. «Το ξύλινο στοιχείο προκύπτει από την προσπάθεια κατασκευής συντακτικών ενοτήτων, είναι πάντα αποτέλεσμα συνδυασμού και συναρμογής λέξεων για τη διατύπωση κάποιου νοήματος – και από την εν συνεχεία αέναη επανάληψή του. Μόνο που αντί νοήματος παράγεται ασάφεια, αντί πρωτοτυπίας στερεότυπο, αντί καλλιέπειας γλωσσική κακοποίηση», λέει στον πολύ ενδιαφέροντα πρόλογό του. Αφορά άραγε μόνο τη γλώσσα των ΜΜΕ αυτό το πλαίσιο που θέτει αυτός ο πολεοδόμος, ο οποίος, εκτός από την ευρυθμία της πόλης, ενδιαφέρεται και για την ευρυθμία της γλώσσας; Κάθε άλλο.
Η ξύλινη γλώσσα είναι δίπλα μας κάθε στιγμή, είναι εργαλείο έκφρασης όλων των κοινωνικών ομάδων, είναι τρόπος μη σκέψης πολλών ανθρώπων.
Όπως π.χ. το σύνθημα «Χούντα! Χούντα!», που ακούγεται συχνά-πυκνά στα χρόνια που μεσολάβησαν από την πραγματική χούντα. Ακούστηκε και προχθές έξω από το υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών από τους εξαγριωμένους ιδιοκτήτες φορτηγών και βυτιοφόρων Δ.Χ. Κι όπως αρκετές φορές συμβαίνει με τα συνθήματα, χρησιμοποιούν λέξεις που απλώς ερεθίζουν το θυμικό και όσων τις χρησιμοποιούν και όσων τις ακούν, αφού, στην προκειμένη περίπτωση, αναφέρονται σε μια αλγεινή περίοδο της σύγχρονης ιστορίας. Ακόμα κι αν δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα στην οποία αναφέρονται.
«...Η ξύλινη γλώσσα κρύβει την επιθυμία του εκφέροντος να προάγει αντίστοιχα την άγνοια, την πρόσληψη λανθασμένης αντιληπτικής εικόνας ή την ακρισία στον αποδέκτη του μηνύματος», σημειώνεται πολύ εύστοχα στην εισαγωγή του βιβλίου. Και να εκμηδενίσει οποιαδήποτε διαδικασία λογικής και διαλόγου, θα προσθέταμε, δύο από τις σοβαρότατες παθογένειες της νεοελληνικής κοινωνίας, για την ύπαρξη των οποίων έχει συμβάλει απολύτως η καταφυγή σε «ξύλινες» επικλήσεις λέξεων εκτός πραγματικότητας, που οδηγούν σε περίκλειστη σκέψη.
«Ποιος δεν έχει βαρεθεί να ακούει ότι η “αδρεναλίνη” είναι πάντα “στα ύψη”, ότι “το θερμόμετρο” πάντα “χτυπάει κόκκινο”, ότι “το σενάριο” είναι πάντα “εφιαλτικό”, ότι η “επέμβαση” γίνεται πάντα “χωρίς αναισθητικό”, ότι “η επίθεση που εξαπέλυσε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης” είναι πάντα “σφοδρή” και ότι “η καταστροφή” είναι πάντα “βιβλική”». Είναι ένα μικρό απόσπασμα από ένα ιδιαίτερο βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε: το «Μικρό ερμηνευτικό λεξικό της ξύλινης γλώσσας», για το οποίο φρόντισε ο Αριστείδης Γ. Ρωμανός (εκδ. Ποταμός).
Περιλαμβάνει ενδεικτικά 124 «λήμματα» αυτό το ιδιόρρυθμο λεξικό και καταγράφει αυτά που κατά κόρον χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ στον προφορικό ή τον γραπτό λόγο. «Το ξύλινο στοιχείο προκύπτει από την προσπάθεια κατασκευής συντακτικών ενοτήτων, είναι πάντα αποτέλεσμα συνδυασμού και συναρμογής λέξεων για τη διατύπωση κάποιου νοήματος – και από την εν συνεχεία αέναη επανάληψή του. Μόνο που αντί νοήματος παράγεται ασάφεια, αντί πρωτοτυπίας στερεότυπο, αντί καλλιέπειας γλωσσική κακοποίηση», λέει στον πολύ ενδιαφέροντα πρόλογό του. Αφορά άραγε μόνο τη γλώσσα των ΜΜΕ αυτό το πλαίσιο που θέτει αυτός ο πολεοδόμος, ο οποίος, εκτός από την ευρυθμία της πόλης, ενδιαφέρεται και για την ευρυθμία της γλώσσας; Κάθε άλλο.
Η ξύλινη γλώσσα είναι δίπλα μας κάθε στιγμή, είναι εργαλείο έκφρασης όλων των κοινωνικών ομάδων, είναι τρόπος μη σκέψης πολλών ανθρώπων.
Όπως π.χ. το σύνθημα «Χούντα! Χούντα!», που ακούγεται συχνά-πυκνά στα χρόνια που μεσολάβησαν από την πραγματική χούντα. Ακούστηκε και προχθές έξω από το υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών από τους εξαγριωμένους ιδιοκτήτες φορτηγών και βυτιοφόρων Δ.Χ. Κι όπως αρκετές φορές συμβαίνει με τα συνθήματα, χρησιμοποιούν λέξεις που απλώς ερεθίζουν το θυμικό και όσων τις χρησιμοποιούν και όσων τις ακούν, αφού, στην προκειμένη περίπτωση, αναφέρονται σε μια αλγεινή περίοδο της σύγχρονης ιστορίας. Ακόμα κι αν δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα στην οποία αναφέρονται.
«...Η ξύλινη γλώσσα κρύβει την επιθυμία του εκφέροντος να προάγει αντίστοιχα την άγνοια, την πρόσληψη λανθασμένης αντιληπτικής εικόνας ή την ακρισία στον αποδέκτη του μηνύματος», σημειώνεται πολύ εύστοχα στην εισαγωγή του βιβλίου. Και να εκμηδενίσει οποιαδήποτε διαδικασία λογικής και διαλόγου, θα προσθέταμε, δύο από τις σοβαρότατες παθογένειες της νεοελληνικής κοινωνίας, για την ύπαρξη των οποίων έχει συμβάλει απολύτως η καταφυγή σε «ξύλινες» επικλήσεις λέξεων εκτός πραγματικότητας, που οδηγούν σε περίκλειστη σκέψη.
