μπαχτσεβάνης ή μπαξεβάνης;

Earion

Moderator
Staff member
Οφτοπικίζω κι εγώ: μπαχτσεβάνης ή μπαξεβάνης;


Μωδ: η συζήτηση ξεκίνησε από εδώ.
 
Last edited by a moderator:

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Κάτι ήξερα που την έστησα την παγίδα, σκέφτηκε και αναχώρησε ακροπατώντας.... :inno:
 
Τι να πω, δεν έχω ενιαία στάση.
Τουφεξής είναι ο επικρατέστερος τύπος, στα επώνυμα. Και**ής, και τα δύο έχω γράψει. Μπα**εβάνης, ομοίως και τα δύο. Στις Οπωροφόρες λέξεις έγραψα "μπαχτσεβάνης", και το συζήτησα και με τον επιμελητή. Και στον μπατα*ή μόνο το "μπατακτσής" θα απέκλεια :)
 
Είναι όμως γνωστό ότι τον 19ο αιώνα έγραφαν "τζ" και όταν πρόφεραν "τσ" (έτζι, τζεκούρι), τα έχει αποδείξει αυτά ο Πολίτης, οπότε είναι παρακινδυνευμένο να βγει τέτοιο συμπέρασμα.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Μα γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο έγραψα το «όπως ήταν αναμενόμενο»: επειδή η "σωστή" προφορά είναι /kts/ και αρχικά γράφτηκε "κτζ" και κατόπιν "κτσ". Κι εγώ, σήμερα, το "κτσ" θα θεωρούσα στη συγκεκριμένη λέξη την πρώτη μου επιλογή για τη γραφή της.
 

Pericles

New member
Η κατάληξη είναι -τζής (με το δικό μας τζ, το σημερινό), και στα τούρκικα, αν δεν απατώμαι, παραμένει πάντοτε αναλλοίωτη ό,τι σύμφωνο κι αν προηγείται. Στα ελληνικά άλλοι είναι πιο ανεκτικοί προς τα δυσπρόφερτα πλην ετυμολογικώς διαφανέστερα μπουζουκτζής, Παοκτζής, Πασοκτζής, άλλοι τα εξομαλύνουν ελαφρώς και τα κάνουν -κτσής (διότι η Ελληνική δεν αγαπά άηχα και ηχηρά σύμφωνα πλάι πλάι), και άλλοι τα εξομαλύνουν περισσότερο και τα κάνουν -ξής (διότι η Ελληνική επιπλέον προτιμά διαρκές+στιγμιαίο ή το αντίστροφο παρά δύο διαρκή ή δύο στιγμιαία). Παλιά θα ήταν θέμα διαλέκτου: οι διάλεκτοι των περιοχών που είχαν μεγαλύτερη επαφή με την τούρκικη γλώσσα θα είχαν υιοθετήσει περισσότερα δάνεια όχι μόνο λεξιλογικά αλλά και φωνολογικά. Σήμερα δεν παίζει μεν κάτι τέτοιο, και πάλι όμως πρόκειται κυρίως για λέξεις εκτός του εντελώς «κανονικού» λεξιλογίου: λίγο λαϊκές / λογοτεχνικές, λίγο προφορικές / αργκό, πάντως κάπως περιθωριακές.

Ο μπαχτσές / μπαξές (και ο μπαχτσεβάνης / μπαξεβάνης) είναι άλλη περίπτωση, γιατί δεν είναι προϊόν συγκόλλησης αλλά ακέραιη λέξη. Εκεί η επιλογή νομίζω ότι είναι κθαρά αισθητική: η ελληνική γλώσσα μπορεί να ανεχτεί το -χτσ-, διότι δεν αντιβαίνει σε κανένα κανόνα, όμως δε συνηθίζεται. Αν επιλέξεις να το διατηρήσεις, και άρα να μείνεις πιο κοντά στο τούρκικο ορίτζιναλ, κάνεις τη σπάνια επιλογή. Αφήνεις λοιπόν να διαφανεί μια τάση για νοσταλγία, οριενταλισμό κλπ.. Αν προτιμήσεις το -ξ- εκφράζεσαι πιο «αχρωμάτιστα», πιο «στάνταρ».
 

Zazula

Administrator
Staff member

Για την ακρίβεια, το -c- (τζ) γίνεται -ç- (τσ) μετά από τα σύμφωνα f, p, ş, ç, k, h, s, k και t. Μνημονικός κανόνας η φρασούλα Efe Paşa çok hasta (ο Εφέ Πασάς είναι πολύ άρρωστος -ο καημένος).
 

Earion

Moderator
Staff member
Εγώ έχω ακούσει και Παοκτσής (πιο συχνά) και Παοκτζής (σπανιότερα). Αλλά μόνο Πασοκτσής, όχι το άλλο.

Να σας δώσω και άλλα; Βαρουχτσής ή Βαρουξής;
μπουλουκτσής ή μπουλουξής;
Ακ Χισάρ > Αξάριον
(ο μενεξές δεν παίζει: είναι από το menekse)

Περικλή, εγώ στη θέση σου δεν θα έκανα διάκριση μεταξύ --kçi και --hçi. Είναι τόσο κοντινά που καταλήγουν ίδια. Το ερώτημά μου το γενικό, προς όλους, είναι πώς αντιλαμβάνονται τη διαφορά (αν αντιλαμβάνονται καν ότι υπάρχει διαφορά) στη μεταφορά από την ξένη γλώσσα προς τα ελληνικά. Μερικοί, όπως φαίνεται, δεν θεωρούν ότι είναι άξια λόγου η διαφορά --κτσής / --ξής. Η δική σου ερμηνεία έχει ένα σκεπτικό που μου αρέσει.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Περικλή, εγώ στη θέση σου δεν θα έκανα διάκριση μεταξύ --kçi και --hçi.
Νομίζω η διαφοροποίηση που επιχειρεί είναι η -ci/-cı (=-τζής) έναντι του -çi/-çı (=-τσής).

Παοκτζής, συνήθως περισσότερο νότιο.
Το Παοκτζής είναι κεντροελληνικό-αθηναϊκό. Το γνήσια νότιο είναι Παοκατζής / Πασοκατζής. :p
 

Earion

Moderator
Staff member
Συγγνώμη, λάθος δικό μου. Δεν έπρεπε να βάλω το τελικό --i. Εννοώ ότι ο Περικλής αλλιώς βλέπει το --kç--του μπουζουξή και αλλιώς το --hç-- του μπαξέ (απ' όπου και ξεκίνησε η συζήτηση).
 

Zazula

Administrator
Staff member
A, OK. Αλλά αυτά τα ισοπεδώνει (και πάντα θα τα ισοπεδώνει) ο μηχανισμός της αναλογίας ούτως η άλλως.
 
Top