Σε κάποιο κοινοτικό κείμενο όπου μας έστειλε ο Ζαζ να δούμε τη σερενόα στα λατινικά, διάβασα παρακάτω «είχε υποστεί επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία» και θυμήθηκα μια παλιότερη συζήτηση σε άλλο φόρουμ, όπου αυτή τη στιγμή εμφανίζεται ανωνυμοποιημένη.
Το ιόν (του ιόντος, τα ιόντα, των ιόντων — «άτομο ή μόριο με περίσσεια ηλεκτρικού φορτίου, θετικού (θετικά ιόντα ή κατιόντα) είτε αρνητικού (αρνητικά ιόντα ή ανιόντα), η οποία εμφανίζεται με την απώλεια ή με την πρόσκτηση από αυτά ενός ή περισσότερων ηλεκτρονίων» — ΠαπΛεξ) το πήραμε από το αγγλικό ion, αλλά ο Φαραντέι που τους έδωσε αυτό το όνομα το πήρε από τη δική μας μετοχή το ιόν, αρσ. ο ιών, του εἶμι «έρχομαι». Έγραφε το 1834: «Finally, I require a term to express those bodies which can pass to the electrodes… I propose to distinguish these bodies by calling those anions which go to the anode of the decomposing body; and those passing to the cathode, cations; and when I have occasion to speak of these together, I shall call them ions».
Το πήραν όμως μετά σκοινί κορδόνι και έφτιαχναν σύνθετες αδιαφορώντας για την ελληνική κλίση της μετοχής σε ιοντ–: ionize, ionizer, ionization, ionosphere κ.ά.
Πιάνω το Παπυρολεξικό για να βρω αντιστοιχίες:
ιοντίζω, ιονίζω = ionize
ιοντισμός, ιονισμός = ionization
ιοντοθεραπεία, ιονοθεραπεία = ion therapy (see W)
ιονόσφαιρα (ελάχιστα ιοντόσφαιρα) = ionosphere
Προσθέτω:
ιονιστής (σχεδόν ανύπαρκτος ο ιοντιστής) = ionizer
ιοντίζουσα ακτινοβολία, ιονίζουσα ακτινοβολία (λάθος μεν το δεύτερο, επικρατέστερο δε) = ionizing radiation
ιοντικός δεσμός = ionic bond
ιοντική ένωση = ionic compound
ιοντική ισχύς = ionic strength
ιοντική ακτίνα = ionic radius κ.ο.κ.
Ελάχιστοι λένε ιονικός και ιονική, ίσως επειδή τους ρίχνει κάπου ανάμεσα στην Ιονική Τράπεζα και την ιωνική διάλεκτο και... πελαγώνουν. Αφού πάντως ιοντικός, καλύτερα και:
anionic = ανιοντικός
cationic = κατιοντικός
Δυστυχώς, όσο απομακρυνόμαστε τόσο ξεχνιέται το ιοντ–. Έτσι:
απιονισμός (σπάνια απιοντισμός) = deionization
απιονιστής (κανένας απιοντιστής) = deionizer
απιονισμένο νερό (σπάνια απιοντισμένο) = deionized water (επίσης demineralized water, υπερώνυμο purefied water)
Τα κερασάκια:
Για τον όρο ion exchange (exchange of ions between two electrolytes or between an electrolyte solution and a complex — W), εκτός από την επικρατέστερη απόδοση, ιοντοανταλλαγή, κυκλοφορούν στην πιάτσα (στο διαδίκτυο) οι εκδοχές, από καλές ως απαράδεκτες: ιοντανταλλαγή, ιονανταλλαγή, ιονεναλλαγή, ιοντεναλλαγή, ιοντοεναλλαγή.
Με την ευκαιρία: ion-exchange resin = ιοντοανταλλακτική ρητίνη.
Άλλο:
Στα αγγλικά έχουμε και ionophoresis και iontophoresis.
Η ionophoresis λέγεται συνήθως electrophoresis = ηλεκτροφόρηση.
Πιο συνηθισμένη είναι η iontophoresis (η μοναδική αγγλική από ionto– στο OED) = ιοντοφόρηση (a technique using a small electric charge to deliver a medicine or other chemical through the skin — W).
Τρίτο:
Στο Λεξισκόπιο δεν ξέρω πώς τους έχει ξεφύγει αυτό, αλλά το ιόν γίνεται συνώνυμο με το ίο (τον μενεξέ). Έχουν τόση σχέση όση και το απιονισμένο νερό με τους αφιονισμένους Πανιώνιους.
Το ιόν (του ιόντος, τα ιόντα, των ιόντων — «άτομο ή μόριο με περίσσεια ηλεκτρικού φορτίου, θετικού (θετικά ιόντα ή κατιόντα) είτε αρνητικού (αρνητικά ιόντα ή ανιόντα), η οποία εμφανίζεται με την απώλεια ή με την πρόσκτηση από αυτά ενός ή περισσότερων ηλεκτρονίων» — ΠαπΛεξ) το πήραμε από το αγγλικό ion, αλλά ο Φαραντέι που τους έδωσε αυτό το όνομα το πήρε από τη δική μας μετοχή το ιόν, αρσ. ο ιών, του εἶμι «έρχομαι». Έγραφε το 1834: «Finally, I require a term to express those bodies which can pass to the electrodes… I propose to distinguish these bodies by calling those anions which go to the anode of the decomposing body; and those passing to the cathode, cations; and when I have occasion to speak of these together, I shall call them ions».
Το πήραν όμως μετά σκοινί κορδόνι και έφτιαχναν σύνθετες αδιαφορώντας για την ελληνική κλίση της μετοχής σε ιοντ–: ionize, ionizer, ionization, ionosphere κ.ά.
Πιάνω το Παπυρολεξικό για να βρω αντιστοιχίες:
ιοντίζω, ιονίζω = ionize
ιοντισμός, ιονισμός = ionization
ιοντοθεραπεία, ιονοθεραπεία = ion therapy (see W)
ιονόσφαιρα (ελάχιστα ιοντόσφαιρα) = ionosphere
Προσθέτω:
ιονιστής (σχεδόν ανύπαρκτος ο ιοντιστής) = ionizer
ιοντίζουσα ακτινοβολία, ιονίζουσα ακτινοβολία (λάθος μεν το δεύτερο, επικρατέστερο δε) = ionizing radiation
ιοντικός δεσμός = ionic bond
ιοντική ένωση = ionic compound
ιοντική ισχύς = ionic strength
ιοντική ακτίνα = ionic radius κ.ο.κ.
Ελάχιστοι λένε ιονικός και ιονική, ίσως επειδή τους ρίχνει κάπου ανάμεσα στην Ιονική Τράπεζα και την ιωνική διάλεκτο και... πελαγώνουν. Αφού πάντως ιοντικός, καλύτερα και:
anionic = ανιοντικός
cationic = κατιοντικός
Δυστυχώς, όσο απομακρυνόμαστε τόσο ξεχνιέται το ιοντ–. Έτσι:
απιονισμός (σπάνια απιοντισμός) = deionization
απιονιστής (κανένας απιοντιστής) = deionizer
απιονισμένο νερό (σπάνια απιοντισμένο) = deionized water (επίσης demineralized water, υπερώνυμο purefied water)
Τα κερασάκια:
Για τον όρο ion exchange (exchange of ions between two electrolytes or between an electrolyte solution and a complex — W), εκτός από την επικρατέστερη απόδοση, ιοντοανταλλαγή, κυκλοφορούν στην πιάτσα (στο διαδίκτυο) οι εκδοχές, από καλές ως απαράδεκτες: ιοντανταλλαγή, ιονανταλλαγή, ιονεναλλαγή, ιοντεναλλαγή, ιοντοεναλλαγή.
Με την ευκαιρία: ion-exchange resin = ιοντοανταλλακτική ρητίνη.
Άλλο:
Στα αγγλικά έχουμε και ionophoresis και iontophoresis.
Η ionophoresis λέγεται συνήθως electrophoresis = ηλεκτροφόρηση.
Πιο συνηθισμένη είναι η iontophoresis (η μοναδική αγγλική από ionto– στο OED) = ιοντοφόρηση (a technique using a small electric charge to deliver a medicine or other chemical through the skin — W).
Τρίτο:
Στο Λεξισκόπιο δεν ξέρω πώς τους έχει ξεφύγει αυτό, αλλά το ιόν γίνεται συνώνυμο με το ίο (τον μενεξέ). Έχουν τόση σχέση όση και το απιονισμένο νερό με τους αφιονισμένους Πανιώνιους.
