Γαλλικές λέξεις στην ελληνική γλώσσα

[Costas]

Όπως βλέπετε, και το «κ» του Masochismus και το παχύ «σ» του masochiste, «χ» έγιναν στα ελληνικά.

Eίναι σίγουρο πως στα γερμανικά το ch αυτό προφέρεται "κ"; γιατί όχι "χ", ή και "χ" (όπως το China);

 

[nickel]

Δεν έχω ιδέα πώς το προφέρουν οι Γερμανοί. Εγώ το είδα σαν λατινικό, απ' αυτά που χρησιμοποιούσαν Γερμανοί και Σκανδιναβοί.

 

[Costas]

Νομίζω πως είναι λέξη φτιαγμένη από τον Krafft-Ebing.

 

[nickel]

Να το πούμε αλλιώς; Από τη στιγμή που υπήρχε ο Μαζόχ, με «χ», ήμασταν ένα βήμα από τον μαζοχισμό και τον μαζοχιστή, άσχετα με τη γλώσσα που θα τα ενέπνεε ή τον τρόπο που θα τα πρόφερε.

 

[SBE]

Μήπως πρέπει να φτιάξουμε ένα νήμα με τίτλο «ξένες λέξεις στην ελληνική γλώσσα, αλλά όχι από αυτές που περιμένετε» (δηλαδή όχι γαλλικές ή γερμανικές ή ιταλικές ή αγγλικές ή τούρκικες ή περσικές ή σλαβικές), ώστε να τους ικανοποιήσουμε όλους, μια που αναφερθήκαμε σε Πολυνήσιους και Εσκιμώους;

 

[Palavra]

Μπορεί οι ΑΗΠ να έμαθαν στους Πολυνήσιους να μιλάνε, αλλά απ' ό,τι φαίνεται οι Τούρκοι δίδαξαν τους Εσκιμώους (εξ ου και qayaq > καγιάκ)!

Δε με λες, εννοείς ότι οι Τούρκοι την πήραν από τους Εσκιμώους; Θα το ψάξω, αλλά επειδή και στη γείτονα πολλοί έχουν μια γερή δόση folie de grandeur (διάβαζε: illusions τρισχιλιετούς), δεν ξέρω αν θα βρω τίποτα. Παρ' όλ' αυτά, αφού αναφέραμε και τους Εσκιμώους, kayak, εκτός από καγιάκ, τουρκιστί θα πει σκι.

 

[Zazula]

Το εν λόγω σχόλιό μου γράφτηκε με τη γλώσσα πολύ έξω στο μάγουλο, επειδή πολλά έχουν γραφτεί για τους Έλληνες που έχουν διδάξει όλες τις γλώσσες τής Ωκεανίας (με λογική Πορτοκάλος), κι επειδή φαντάστηκα ότι λίγο θα 'θελαν κι οι γείτονες (μετά το Kent) να πουν ότι και το καγιάκ είναι δικό τους.

 

[Palavra]

Χε, χε, μα το λένε :) Οι (προχειρο)πηγές που βρήκα στο νέτι αναφέρουν ότι η λέξη είναι παλαιοτουρκική. Θα δω και στα κιτάπια μου, πάντως.

 

[drsiebenmal]

Μήπως πρέπει να φτιάξουμε ένα νήμα με τίτλο «ξένες λέξεις στην ελληνική γλώσσα, αλλά όχι από αυτές που περιμένετε» (δηλαδή όχι γαλλικές ή γερμανικές ή ιταλικές ή αγγλικές ή τούρκικες ή περσικές ή σλαβικές), ώστε να τους ικανοποιήσουμε όλους, μια που αναφερθήκαμε σε Πολυνήσιους και Εσκιμώους;

Και γιατί δεν το ξεκινάς αφού είχες την ωραία ιδέα; Εγώ καπαρώνω να προσθέσω τα ταμπού και τοτέμ. :)

 

[nevergrown]

Το "καπαρώνω" είναι ιταλικό μάλλον. Μήπως είναι ευκαιρία να δημιουργηθεί κάτι και για τα ιταλικά που έχουν επηράσει τα ελληνικά κατά πολύ περισσότερο από τα γερμανικά; Εκτός κι αν υπάρχει ήδη.

 

[Zazula]

Το καπάρο ( > καπαρώνω) είναι ενδιαφέρουσα λέξη, καθώς προέρχεται από το ιταλ. caparra που είναι σύνθεση από τα capo ( < λατ. caput "κεφάλι") και arra ( < λατ. arrabo < ελλην. αρραβών).

Από το λατ. caput έφθασαν στην ελληνική, μέσω διάφορων γλωσσών, και τα κάβος "ακρωτήριο", κάβος "καραβόσχοινο", κάπα, καπέλο, καπετάνιος, καπιταλισμός, καπιτονέ, καπό, καπουτσίνος κ.ά.

 

[nevergrown]

Πολύ ενδιαφέρουσα λέξη. Αλλά το καπιτονέ και το καπό το πήραμε από τα γαλλικά άσχετα αν η βάση είναι λατινική, νες πά;

 

[Zazula]

Το καπιτονέ οι Γάλλοι το πήραν από τους Ιταλούς, οι οποίοι με τη σειρά τους το είχαν σχηματίσει από τη λατ. λέξη capito που παναπεί "κεφάλας". :) Το καπό ήρθε μέσω της γαλλικής, αλλά είναι κι αυτό από το λατ. cappa "κουκούλα" ( < caput). Η ίδια λέξη έδωσε το ιταλ. capotta που σε εμάς έγινε καπότα "κάπα" και το γαλλ. capote που έγινε επίσης καπότα "προφυλακτικό".

 

[nevergrown]

Βρήκα αυτό
http://users.sch.gr/kassetas/scripta22gen2.htm
που έχει λέξεις από τις βασικές γλώσσες που επηρέασαν τα γαλλικά. Αν καταγράψει κάποιος τις ιταλικές λέξεις μπορεί ναι να δημιουργήσει το νέο θέμα. Του δίνω την άδεια. Δεν καπαρώνω τίποτα

Απ' ότι φαίνεται οι ιταλικές είναι πιο πολλές από τις αγγλικές. Από τα γερμανικά αντίθετα έχουμε μηδενική επιρροή. Πολύ περισσότερες είναι οι τούρκικες. 400 χρόνια occupation είναι αυτά!

 

[Zazula]

Δεν ξέρω πόσοι γνωρίζουν ότι το, παγκοσμίου εμβέλειας πλέον, γερμανικό kaputt προέρχεται από τα γαλλικά.

 

[Zazula]

Βρήκα αυτό: http://users.sch.gr/kassetas/scripta22gen2.htm, που έχει λέξεις από τις βασικές γλώσσες που επηρέασαν τα γαλλικά.

Μάλλον «τα ελληνικά» ήθελες να πεις. Πάντως δεν ξέρω, χρεώνει στη γαλλική και ελληνογενείς όρους, όπως π.χ. τους φωτοχημικός και ωσμωτικός.

 

[nevergrown]

Ελληνικά ήθελα να πω, όντως. Μea culpa!
Δεν ήξερα ότι το "καπούτ" προέρχεται από τα γαλλικά. Για τα φωτοχημικός και ωσμωτικός δεν έψαξα στη λίστα του nickel.

 

[nevergrown]

Για εκφράσεις όπως σερσέ λα φαμ και φαμ φατάλ δεν νομίζω να υπάρχει τίποτα σε λεξικά ε;

 

[nickel]

Λοιπόν, περίμενα να συμβαίνει το αντίθετο, αλλά το ΛΝΕΓ έχει το «σερσέ λα φαμ» αλλά όχι το «φαμ φατάλ». Στο λήμμα μοιραίος, στην τρίτη σημασία γράφει «(μτφ.) αυτός που ασκεί ακαταμάχητη γοητεία»: ~ γυναίκα (γαλλ. femme fatale)». Στο ΛΚΝ πάλι, στη 2η σημασία, λέει: «που παίζει τον πιο αποφασιστικό ρόλο σε κτ.: O ~ άνθρωπος. H μοιραία στιγμή. || Μοιραία γυναίκα, που χαρακτηρίζεται από έντονη θηλυκότητα και προκλητικότητα. Μοιραία μαλλιά, που είναι μακριά και καλύπτουν ένα τμήμα του προσώπου». Μένει να δούμε πώς ακριβώς χρησιμοποιείται η φράση «ο μοιραίος άνδρας».

 

[Zazula]

καπούτ

Πρώτα μια βόλτα από το ΛΝΕΓ:

καπούτ επίθ |άκλ| (εκφραστ.) 1. κατεστραμμένος, αχρηστευμένος: το αυτοκίνητο είναι ~ 2. νεκρός.
[ΕΤΥΜ. < γερμ. kaputt < γαλλ. (être capot), όρος της χαρτοπαικτικής, που προσδιoρίζει εκείνον που δεν έχει κανένα βαθμό.]
​

Ενδιαφέρουσες ετυμολογήσεις (και παρετυμολογήσεις) παρουσιάζει το άρθρο στη γερμανική βίκι:
α) Την πιο πάνω, της γαλλικής προέλευσης για το χαρτοπαίγνιο, και της απώτερης σύνδεσης με το λατινικό caput, «κεφάλι» (βλ. τη ζαζουλοπαραπομπή και τα προηγούμενά της), την οποία και θεωρεί επικρατέστερη.
β) Τη σύνδεση με τη λέξη kappóres στα γίντις, που είναι οι κότες που σφάζουν τις ημέρες της συμφιλίωσης και προέρχεται από εβραϊκό kappóret. Όπως όμως αναφέρεται στις σελίδες της συζήτησης του άρθρου, η παρουσία του r δείχνει μάλλον αντίστροφη πορεία: στη λέξη των γίντις ενσωματώθηκε η έννοια του καπούτ.
γ) Την απευθείας προέλευση από τα μσν. εκκλησιαστικά λατινικά. Όμως, ο τονισμός του λατινικού (κάπουτ) κάνει επίσης λιγότερο πιθανή αυτή την απευθείας προέλευση.

To Online Etymology Dictionary δέχεται την ετυμολόγηση του γαλλ. capot (της φράσης être capot) από το ομόγραφό του, επίσης γαλλικό, capot "κάλυμμα" το οποίο όντως προέρχεται από το λατ. caput. Μερικά ενδιαφέροντα (τουλάχιστον κατ' εμέ :)) στοιχεία με αφορμή το συγκεκριμένο capot (δηλαδή για τον όρο τής χαρτοπαικτικής, από το πικέτο):

• Το ΕΛΝΕΓ (2009) αναφέρει ότι η φράση faire capot σημαίνει «βάζω σε κάποιον κουκούλα — (μτφ.) εκμηδενίζω, εξουδετερώνω». Σε αυτό συμφωνεί και το Dictionnaire Le Littré (λήμμα capot 2). Επομένως το απώτατο έτυμον όντως ανάγεται στο λατ. caput.
• Το (αγγλόφωνο) RHWUD έχει λήμμα capot για τον χαρτοπαικτικό όρο. Και αυτό αναφέρει ότι η λέξη προέρχεται από τη φράση faire capot, η οποία όμως επισημαίνει πως είναι ναυτική και σημαίνει «αναποδογυρίζω». Αυτό στα γαλλικά λέγεται capoter, και (σύμφωνα πάντα με το Dictionnaire Le Littré) προέρχεται από το χαρτοπαικτικό capot. Άρα μάλλον εδώ μας τα μπερδεύει το RHWUD (καθότι η ναυτική σημασία «αναποδογυρίζω» είναι που προήλθε από τον χαρτοπαικτικό όρο, και όχι το αντίθετο).
  • Μια που είμαστε στο «αναποδογυρίζω», αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι και η αγγλική αντίστοιχη λέξη φαίνεται να είναι συγγενική: πρόκειται για το ρ. capsize. Εδώ δεν υπάρχει βέβαιο έτυμον, ωστόσο έχει προταθεί από τον Skeat η αναγωγή στο ισπανικό capuzar "βυθίζω με το κεφάλι", το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το cabo "κεφάλι" (να το πάλι το λατ. caput από πίσω!) και το chapuzar "βουτώ".
  • Αλλά και η άλλη γαλλική ναυτική λέξη που δηλώνει το «αναποδογυρίζω», δηλαδή το ρ. chavirer, έχει πάλι το λατ. caput από πίσω της, καθότι προέρχεται από το cha που αντιστοιχεί στο "κεφάλι" (με τον μηχανισμό που έδωσε από το λατ. caput το γαλλ. chef και το αγγλ. chief) και το virer "στρέφω".
  • Τώρα, βέβαια, και το virer παρουσιάζει το δικό του ενδιαφέρον: Το Dictionnaire Le Littré λέει ότι το v (στο virer) δεν μπορεί να προέρχεται από κάποια μεταβολή τού λατ. g ώστε να αναχθεί στο λατ. gȳrāre "στρέφω", και θεωρεί ότι το υστλατ. virare αποτελεί βαρβαρικό δάνειο — ωστόσο το ΕΛΝΕΓ (λήμμα βίρα) αναφέρει ότι το βεν. virar "στρέφω" προέρχεται μετά βεβαιότητος από το υστλατ. gȳrāre (με επίδρ. τού λατ. vibro "πάλλω", προφανώς για να δικαιολογηθεί η τροπή g->v), το οποίο gȳrāre προέρχεται από το ελλην. γύρος (δηλ. αντιδάνεια τα βίρα και βιράρω, κατά το ΕΛΝΕΓ).
• Το (επίσης αγγλόφωνο) Oxford λημματογραφεί κι αυτό τον χαρτοπαικτικό όρο capot, αλλά δίνει άλλη ετυμολογία: Συγκεκριμένα αναφέρει ότι πιθανόν προέρχεται από το ρ. capoter, παράλληλο διαλεκτικό τύπο τού ρ. chapoter που σημαίνει "ευνουχίζω" (άουτς!). Για τούτο 'δώ το chapoter την ετυμολογία θα την αναζητήσουμε μέσω του chapon "ευνουχισμένος κόκορας", λέξη η οποία υπάρχει σε πολλές γλώσσες (capon στα αγγλικά). Στα ελληνικά λέγεται καπόνι (ήδη μεσαιωνικό) και ακόμη πιο πριν, στους ελληνιστικούς χρόνους, λεγόταν κάπων — και όλες αυτές οι λέξεις ανάγονται στο λατ. capo (με την ίδια σημασία).