συγκεντρωτισμός < "concentrisme" (ΛΚΝ)

rogne

rogne

¥
Αν και βλέπω ότι υπάρχει ήδη ένα παλιό νήμα στο φόρουμ σχετικά με τις centralized/decentralized decisions, ανοίγω ένα καινούργιο για να θίξω κάτι ειδικότερο (και πιθανώς διασκεδαστικότερο).

Συζητώντας πρόσφατα με φίλους και συναδέλφους για τις διαφορές των όρων "συγκέντρωση" και "συγκεντροποίηση" (κεφαλαίου) στη μαρξιστική θεωρία, ανέκυψε το εξής ζήτημα: εντάξει, αυτά τα δύο διακρίνονται ξεκάθαρα, από τον Μαρξ τουλάχιστον, τόσο ως όροι όσο και ως έννοιες - οι γερμανικοί όροι (αφήνω εδώ τις έννοιες κατά μέρος) είναι αντίστοιχα Konzentration και Zentralisation. Τι γίνεται όμως με τον "συγκεντρωτισμό"; Θα μπορούσε να αποδίδει εξίσου την Zentralisation του Μαρξ ή δηλώνει άλλη έννοια, όχι μόνο στον Μαρξ, αλλά και γενικότερα; Η προφανής διαφορά είναι ότι ο "συγκεντρωτισμός", σαν καλός -ισμός, δηλώνει μάλλον ένα σύστημα ή καθεστώς, ενώ η Zentralisation = "συγκεντροποίηση" μια διαδικασία, σε συμφωνία και με το πνεύμα του Μαρξ. Για να μη μακρηγορώ, πολύ σύντομα φτάσαμε στο απλό ερώτημα: τι εννοούμε εν τέλει στα ελληνικά όταν λέμε "συγκεντρωτισμός".

Ρίχνουμε λοιπόν μια ματιά στο ΛΚΝ:

συγκεντρωτισμός ο [singendrotizmós] Ο17 : τύπος, σύστημα (πολιτικής, διοικητικής κτλ.) οργάνωσης, όπου οι εξουσίες (και οι αποφάσεις) απορρέουν και ασκούνται από ένα (διοικητικό, ηγετικό κτλ.) κέντρο: Kρατικός / κομματικός / οικονομικός ~. [λόγ. συγκεντρωτ(ικός) -ισμός μτφρδ. γαλλ. concentrisme]

Φαίνεται ίσως από τη λέξη που τονίζω γιατί ανοίγω αυτό το νήμα στην ενότητα των γαλλικών: το ΛΚΝ ισχυρίζεται ότι ο "συγκεντρωτισμός" είναι μεταφραστικό δάνειο από τα γαλλικά, απόδοση του... concentrisme (εκεί που θα περίμενε κανείς να δει μάλλον κάτι σαν centralisme). Όμως τι σόι πράγμα είναι αυτή η γαλλικούρα, ο "ομοκεντρισμός", όπως θα το μεταφράζαμε; Ευθύς αμέσως, διαπιστώνουμε ότι στο Grand Robert, όπου βρίσκουμε κανονικά concentricité, concentrique, concentriquement, λέξη concentrisme δεν υπάρχει. Υπάρχει κάπου αλλού, μήπως; Φυσικά: σε μια (απολαυστική) ομότιτλη νεανική τρολιά του Σάμουελ Μπέκετ, την οποία μπορούμε να διαβάσουμε εδώ στα γαλλικά και στα αγγλικά. Απ' όσο μπορώ να δω, στον Μπέκετ ανήκει και η πατρότητα του "όρου", από τον οποίο ωστόσο (αν βέβαια πιστέψουμε το ΛΚΝ) πρέπει να πιστέψουμε ότι προέρχεται ο γνωστός μας "συγκεντρωτισμός"!

Οπότε μένω με την απορία: Seriously? :)
 
nickel

nickel

Administrator
Staff member
Ωραίο εύρημα! ΛΚΝ και ΕΛΝΕΓ, πάντως, λένε ότι ο συγκεντρωτισμός αποδίδει το (γαλλικό ή το αγγλικό) centralisation (αντίστοιχα). Η συγκέντρωση διοικητικών εξουσιών είναι άλλωστε η ειδική σημασία του όρου στο γενικότερο λεξιλόγιο. Παραθέτω λίγο OED:

centralization (ˌsɛntrəlaɪˈzeɪʃən, -ɪˈzeɪʃən)

[f. centralize + -ation, or ad. F. centralisation.]

1. The action of centralizing or fact of being centralized; gathering to a centre.

   1801 Dupré Neolog. Fr. Dict. 44 Such is the effect of the centralization of government.    1835–6 Todd Cycl. Anat. I. 763/2 This tendency to centralization is still more conspicuous in the Phyllosoma.    1849 Ruskin Sev. Lamps vi. §2. 164 It is as the centralisation and protectress of this sacred influence that Architecture is to be regarded.    1869 Mill Liberty 204 The greatest possible centralization of information, and diffusion of it from the centre.

2.2 esp. The concentration of administrative power in the hands of a central authority, to which all inferior departments, local branches, etc. are directly responsible.

   [See 1801 in 1.]    1822 Ann. Reg. II. 793 Centralization—that ferocious hydra which has preyed upon‥Europe for a century.    1836 Bp. of Exeter Charge 33 The vice of modern legislation‥‘centralization’ as it is called; a word not more strange to our language, than the practice‥is foreign to our ancient habits and feelings.    1863 Bates Nat. Amazon I. 38 To combine happily the principles of local self-government and centralisation.

3.3 Phonetics. The pronunciation of a vowel in the central (central a. 1 d) position. [...]

Τώρα δώστε μια βοήθεια να βεβαιωθούμε ότι έχουμε καταλάβει τη διαφορά ανάμεσα σε συγκέντρωση (concentration) και συγκεντροποίηση (centralization) της μαρξιστικής θεωρίας. Με δικά μου λόγια:
συγκέντρωση: το χρήμα μαζεύεται στα χέρια των κεφαλαιοκρατών
συγκεντροποίηση: οι κεφαλαιοκράτες γίνονται όλο και λιγότεροι

Δεν ξέρω αν είναι έτσι, αλλά, όπως και να το κάνουμε, δεν είναι εύκολο να φανεί η διαφορά από τις λέξεις.
 
Themis†

Themis†

¥
Στη μαρξιστική ορολογία, συγκέντρωση του κεφαλαίου είναι η μετατροπή της υπεραξίας σε νέο κεφάλαιο που προστίθεται στο υπάρχον, δηλαδή συσσώρευση.
Ως προς την ετυμολογία που ξετρύπωσε ο rogne, χάνω τη συγκέντρωσή μου και μένω άφωνος.
 
nickel

nickel

Administrator
Staff member
Αφού συμφωνήσαμε στις σημασίες (the rich get richer και the rich get fewer), ας πούμε και μερικά γλωσσικά. Το centralisation έχει την ίδια βασική σημασία στη γενικότερη και στη μαρξιστική χρήση: συγκέντρωση (ως διαδικασία ή αποτέλεσμα) εξουσιών ή κεφαλαίων στα χέρια ολίγων. Θα μπορούσαμε να έχουμε κι εμείς έναν όρο για τις σημασίες αυτές. Κανένας από τους δύο όρους που έχουμε τώρα δεν είναι γλωσσικά άψογος. Τι θα πει συγκεντροποίηση; Κάνουμε κάτι *σύγκεντρο; Αλλά και ο συγκεντρωτισμός είναι η τάση που διακρίνει τον συγκεντρωτικό. Θα μπορούσε να κάνει τη δουλειά και των δύο όρων, αλλά το αντίστοιχο στα γαλλοαγγλικό centralisation θα ήταν κεντρικοποίηση. Αν το είχε προτείνει κάποιος κάπου κάποτε, ξέρουμε ότι δεν έπιασε.
 
rogne

rogne

¥
Μιας και η "κεντρικοποίηση" δεν έπιασε, "συγκέντρωση" και "συγκεντρωτισμός" θα μπορούσε να είναι ένα καλό ζευγάρι για τα Konzentration-Zentralisation, παρά τη διαφορά -ισμού/-isation. Το ΛΚΝ, για παράδειγμα, λίγο πριν περάσει στη σφαίρα της μπεκετικής φαντασίας, κάνει λόγο για "οικονομικό συγκεντρωτισμό", το οποίο (όπως μου φαίνεται εμένα τουλάχιστον) δεν θα μπορούσε να είναι τίποτε άλλο εκτός από Zentralisation κατά Μαρξ. Δημιουργείται έτσι και μια πετυχημένη, νομίζω, αναλογία με τον "συγκεντρωτισμό" σε άλλες σφαίρες εκτός της οικονομίας.

Δυστυχώς, υπάρχει και (σοβαρός) αντίλογος: η καθιερωμένη τάση είναι να κρατάμε την (όντως προβληματική) "συγκεντροποίηση" για την οικονομία (υπό μαρξιστικό πρίσμα) και να χρησιμοποιούμε τον πολύ πιο διαδεδομένο "συγκεντρωτισμό" είτε πιο χαλαρά, για όλες τις άλλες σφαίρες και θεωρίες, είτε, αν είμαστε μαρξιστές-λενινιστές, με την "καλή έννοια" του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού (Zentralismus, centralisme, centralism), η οποία μου φαίνεται ότι παραμένει μέχρι σήμερα πηγή πολλών συγχύσεων-αντιπαραθέσεων (του τύπου: "α, ώστε το παραδέχεστε, κ. μαρξιστή-λενινιστή, είστε οπαδός του συγκεντρωτισμού, του αυταρχισμού και του ολοκληρωτισμού!" - "Όχι, είμαι οπαδός του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, αγαπητέ, μη λέτε ό,τι θέλετε!"). Εικάζω πάντως ότι γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο (επειδή ο "συγκεντρωτισμός" ήταν... πιασμένος) επιλέχθηκε και η "συγκεντροποίηση" ως απόδοση του Zentralisation στην εγχώρια μαρξιστική γραμματεία (πέρα από, ή και σε συνδυασμό με, τη διαφορά που ανέφερα στην αρχή, ανάμεσα σε σύστημα και διαδικασία).

Μ' αυτά και μ' εκείνα, μένουμε στα καθιερωμένα...
 
S

sadebeg

New member
Στο λεξικό του διορθωτή μου (Antidote) υπάρχει το concentrisme :

concentrisme [kôsâtrism]
Doctrine prônant la concentration économique
étymologie : De concentrer et -isme ; du latin impérial centrum, ‘centre’.[/I]
 
You must log in or register to reply here.
Top