Δεν υπάρχουν κανόνες στην γλώσσα. [...] Ξεκολλάτε, η γλώσσα δεν έχει κανόνες, εμείς την πλάθουμε.
Σωστή απάντηση σε λάθος ερώτηση. Η γλώσσα πράγματι δεν έχει κανόνες κι είναι προϊόν τού πώς την πλάθουμε εμείς, αλλά η ερώτηση δεν ήταν «αν υπάρχουν κανόνες στη γλώσσα εν γένει, ποια η αξία τους και ποια τα ελατήρια ορισμένων να προσπαθούν να επιβάλλουν παντού κανόνες», αλλά «αν μπαίνει κόμμα πριν από το κλπ/κτλ σε απλή παρατακτική σύνδεση».
Ο μεταφραστής (εν μέρει αυτός), ο επιμελητής και ο διορθωτής είναι άτομα επιφορτισμένα με τη
δευτερογενή εργασία τής συμμόρφωσης ενός κειμένου στη συνισταμένη των υπαγορεύσεων σε-μεγάλο-βαθμό-κοινώς αποδεκτών κανόνων (περιβεβλημένων το επίσημο ένδυμα της ούτω καλούμενης «σχολικής γραμματικής») και λιγότερο-ή-περισσότερο-αυθαίρετα ορισμένων κανόνων (καταγεγραμμένων σε κάποιο ούτω καλούμενο «οδηγό στυλ»).
Ο ρόλος και η αξία των μεταφραστών λιγότερο, και κυρίως των επιμελητών και των διορθωτών (πρέπει να) κρίνεται με βάση το πόσο καλά κάνουν και αυτήν τη συγκεκριμένη δουλειά, που αποτελεί έναν πρακτικό τομέα, έναν εφαρμοσμένο κλάδο των επιστημών ή «επιστημών» που σχετίζονται με τη γλώσσα στο σύνολό της. Κι όπως όταν αναθέτουμε σε έναν φωτογράφο να βγάλει φωτογραφίες απ' τη βάφτιση του παιδιού μας δεν θα αρκεστούμε στο ότι «στην τέχνη δεν υπάρχουν κανόνες» και στο ότι «η δημιουργικότητα δεν πρέπει να περιορίζεται ή να καλουπώνεται» (όσο και να μας βρίσκουν σύμφωνους αφορισμοί σαν τους προαναφερθέντες), αλλά θα απαιτήσουμε να μας παραδώσει και ικανό αριθμό από τις απαθανατίσεις όλων των καλώς-ή-κακώς-συμβατικώς απαιτητών σκηνών του όλου διαδράματος, έτσι κι από έναν μεταφραστή, επιμελητή ή διορθωτή έχουμε την ανατρεπτική απαίτηση («ανατρεπτική» με τη σημασία ότι δύναται να οδηγήσει σε ακύρωση της ανάθεσης έργου σε αυτόν) να διασφαλίσει ότι οι υπαγορεύσεις, ρητές ή αυτονόητες, για τις οποίες μίλησα προηγουμένως, τηρούνται απαρέγκλιτα.
Επομένως ας μην ξεχνούμε την επισήμανση του τσίου² ότι οφείλουμε πρωτίστως να καλύψουμε την αγωνία τής ερωτούσης crystal (από την απάντησή μας στην οποία ενδεχομένως και πιθανότατα αυτή θα κριθεί ως επαγγελματίας) για το «κόμμα προ του "κλπ" σε ένα κείμενο ρουτίνας», κι όχι «για τη θεμιτή ποικιλία στίξης στη γραπτή απόδοση ενός διαλόγου». Αφότου, βέβαια, καλύψουμε την crystal στην πρακτική διάσταση του θέματος, είμαστε ελεύθεροι να συζητήσουμε αέναα, αδέσμευτα, αχαλίχωτα και απεριόριστα και όλες τις άλλες (διαστάσεις του).
Εδώ θα προσθέσω και τους αγράμματους και παρωπίδες φέροντες υποτιτλιστές που χρησιμοποιούνται από κάποιες διεθνείς εταιρείες υποτιτλισμού ως επιμελητές/διορθωτές της δουλειάς συναδέλφων τους -- οι οποίοι σε κάποιες περιπτώσεις έχουν τα διπλά τους χρόνια και πολλαπλάσια μόρφωση ή γνώσεις. Μου έχει τύχει, σε κάποια τέτοια διόρθωση, να μου σβήσουν όλα τα κόμματα που ήταν μπροστά από "και", χωρίς να λάβουν υπόψη κανέναν άλλον παράγοντα που δικαιολογούσε την παρουσία του εκεί.
Ένας λόγος παραπάνω για την ύπαρξη ξεκάθαρων κανόνων — είναι άδικο να κρίνεται το επαγγελματικό μέλλον και η οικονομική υπόσταση ανθρώπων από άτομα που αγνοούν τους κανόνες, και να μην υπάρχουν αυτοί (δηλ.οι κανόνες) καταγεγραμμένοι με έναν όσο-το-δυνατόν-περισσότερο κοινώς αποδεκτό τρόπο, για να μπορεί κι ο κρινόμενος να βρίσκει το δίκιο του.