Θυμάστε κάτι άλλο αξιόλογο από α) την έκθεση όπου συμμετείχε το καρπούζι;
Νομίζω πως θυμάμαι πως ήταν η έκθεση Outlook 2004 και, αν ναι, τότε θυμάμαι διάφορα ωραία πράματα, πέρα μάλιστα από την αποκαθηλωμένη Εκσπερμάτωση προς το Σταυρό, που ίσως θα τη θυμάστε. Όπως π.χ. μια Μπουλντόζα αθηναϊκής αντιπαροχής σκαλισμένη σαν καθεδρικό ναό. (ονομαστική ή αιτιατική εδώ; μόλις βάλω το ένα, μου φαίνεται καλύτερο το άλλο, και τούμπαλιν)
Στις μέρες μας τέχνη είναι... ό,τι ορίζεται ως τέχνη από μια συγκεκριμένη και περιχαρακωμένη ελίτ. Δεν υπάρχει πλέον ούτε υποψία αντικειμενικού κριτηρίου, βάσει του οποίου ο μέσος άνθρωπος θα μπορούσε να διαμορφώσει προσωπική άποψη. Εφόσον οι επαΐοντες διατυπώσουν την τάδε άποψη, έτσι είναι κι αλίμονο σε μας τους πληβείους αν τύχει κι έχουμε διαφορετική γνώμη. Είναι ανάγκη να προσθέσω ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι παλαιότερα (και το παλαιότερα δεν είναι ανάγκη να πάει στα χρόνια της Αναγέννησης, καλύπτει και μεγάλο χρονικό διάστημα κατά το οποίο ήδη υπήρχε ό,τι καλούμε μοντέρνα τέχνη); Ή ακόμη το ότι το σύγχρονο έργο τέχνης τείνει να απωλέσει ανεπιστρεπτί την όποια λειτουργικότητά του;
Ίσως όλα αυτά να συνιστούν έκφραση του... συντηρητισμού μου. Σε κάθε περίπτωση δεν συμπαθώ ιδιαίτερα το ιερατείο, κατά μείζονα λόγο όταν δεν έχει και τίποτε μεταφυσικό μεταξύ των προς πώληση εμπορευμάτων του.
Η ίδια η νεότερη έννοια της τέχνης είναι πολύ πρόσφατη, αφού παλιά σήμαινε περισσότερο τεχνική, μαστοριά, πατρότητα ("τέχνη δε Φειδίου"). Από την άλλη, η κατάργηση των διαχωριστικών γραμμών, των "αντικειμενικών κριτηρίων", χρονολογείται το αργότερο από τα ready-mades του Μαρσέλ Ντυσάν, άρα από τη δεκαετία του 1910. Και ο Ντυσάν δεν ήταν τεχνοκρίτης ούτε μέλος κάποιου ιερατείου. Το ακριβώς αντίθετο ήταν.
Στην περίπτωση της φωτογραφίας που συζητάμε, γιατί θα πρέπει να ξέρω τον τίτλο, να πιάσω το ότι μας κλείνει το μάτι περιπαιχτικά ο καλλιτέχνης, για να αποφασίσω για το έργο τέχνης του;
Ο τίτλος αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα ενός έργου, όπως το όνομα ενός ανθρώπου είναι αναπόσπαστο τμήμα της ταυτότητάς του. Φυσικά μπορεί να είναι μηδενικού τίτλου, δηλ. να μην έχει τίτλο, ή ακόμα ο τίτλος του να είναι, ακριβώς, "Χωρίς τίτλο". Συνεπώς, εφόσον έχει τίτλο το έργο, θα πρέπει να τον γνωρίζω, γιατί αλλιώς, πολύ απλά, μου διαφεύγει ένα κομμάτι του έργου. Οπωσδήποτε όμως είναι πολύ πιο αφυπνιστικό του εγκεφάλου να προσπαθείς να μαντέψεις τον τίτλο ενός έργου και μετά να τσεκάρεις πόσο μέσα ή έξω έπεσες, από το να κοιτάς πρώτα τον τίτλο και μετά το έργο. Αυτό είναι σκέτη υπνηλία, κατά την ταπεινή μου γνώμη πάντα.
