Περί Ιππέων και Σφηκών

[nickel]

Οι τίτλοι των έργων του Αριστοφάνη, με τις ορθογραφίες εκείνου του καιρού, ήταν:

(οι) Αχαρνής
(οι) Ιππής
(αι) Νεφέλαι
(οι) Σφήκες
(η) Ειρήνη
(οι) Όρνιθες
(η) Λυσιστράτη
(αι) Θεσμοφοριάζουσαι
(οι) Βάτραχοι
(αι) Εκκλησιάζουσαι
(ο) Πλούτος

Αν δεν κάνω λάθος, τα δύο κυριότερα πράγματα που έχουμε να προσέξουμε είναι η ορθογραφία της αττικής διαλέκτου στους δύο πρώτους τίτλους και το αρσενικό γένος στους Σφήκες και τους Όρνιθες. Τότε ήταν ο όρνις και η όρνις, ενώ η σφήκα ήταν ακόμα μόνο αρσενικό: ο σφηξ.

Είπαμε ότι τώρα είναι καλύτερο να ξεχάσουμε την ορθογραφία της αρχαίας και να έχουμε την ορθογραφία της δημοτικής. Όπως θα πούμε ότι κάποιοι θα ανεβάσουν τις Νεφέλες και τις Εκκλησιάζουσες (και όχι τας Εκκλησιαζούσας), έτσι θα πούμε και ότι κάποιος θα ανεβάζεις τους Αχαρνείς και τους Ιππείς. Άρα:

(οι) Αχαρνείς
(οι) Ιππείς
(οι) Νεφέλες
(οι) Σφήκες
(η) Ειρήνη
(οι) Όρνιθες
(η) Λυσιστράτη
(οι) Θεσμοφοριάζουσες
(οι) Βάτραχοι
(οι) Εκκλησιάζουσες
(ο) Πλούτος

Τι γίνεται ωστόσο με τα αρσενικά; Σήμερα δεν έχουμε αρσενικούς όρνιθες, αλλά κρατάμε το αρσενικό και μιλάμε για τους Όρνιθες για να μην αλλάξουμε τη σημασία. Οι όρνιθες του Αριστοφάνη ήταν πουλιά και όχι κότες. Να υποθέσω ότι είναι λάθος αυτές οι χιλιάδες θηλυκές αριστοφάνειες Όρνιθες;
http://www.google.com/search?q=αριστοφάνη+"τις+όρνιθες"+OR+"στις+όρνιθες"

Με το άλλο αρσενικό τα πράγματα είναι πιο μπερδεμένα: ο σφηξ έγινε η σφήκα. Και για τους δικαστές; Θα λέμε τους σφήκες, όπως στα αρχαία, ή τις σφήκες, όπως θα λέγαμε τις ύαινες;

Αριστοφάνη "τις σφήκες" OR "στις σφήκες"
http://www.google.com/search?q=αριστοφάνη+"τις+σφήκες"+OR+"στις+σφήκες"
Γκουγκλιές: 3.400
Αριστοφάνη "τους σφήκες" OR "στους σφήκες"
http://www.google.com/search?q=αριστοφάνη+"τους+σφήκες"+OR+"στους+σφήκες"
Γκουγκλιές: 480

Οπότε η ερώτηση είναι:
Είμαι βέβαιος ότι το κρατάμε στο αρσενικό και λέμε για τους Όρνιθες του Αριστοφάνη, όχι τις Όρνιθες. Είναι το ίδιο και με τους Σφήκες; Είναι πιο σωστό να λέμε «τους Σφήκες» ή «τις Σφήκες»; Έχουν καταλήξει κάπου η φιλολογία και η θεατρολογία; Ή δεν έχει καμιά σημασία ποιο από τα δύο θα πούμε;

 

[pidyo]

Oπότε η ερώτηση είναι:
Είμαι βέβαιος ότι το κρατάμε στο αρσενικό και λέμε για τους Όρνιθες του Αριστοφάνη, όχι τις Όρνιθες. Είναι το ίδιο και με τους Σφήκες; Είναι πιο σωστό να λέμε «τους Σφήκες» ή «τις Σφήκες»; Έχουν καταλήξει κάπου η φιλολογία και η θεατρολογία; Ή δεν έχει καμιά σημασία ποιο από τα δύο θα πούμε;

Από τη στιγμή που κάνουμε την παραδοχή ότι επιτρέπεται να εκσυγχρονίσουμε την ορθογραφία στην περίπτωση των Αχαρνέων και η λέξη σφηξ μαρτυρείται ήδη στην αρχαιότητα και ως θηλυκό, δεν βλέπω κανέναν λόγο να μη λέμε «τις Σφήκες», αποφεύγοντας περιττό μπουρδούκλωμα του λόγου. Παρεμπιπτόντως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι λέξεις που καταγράφονται στα λεξικά ως μόνο αρσενικές ή μόνο θηλυκές ήταν όντως έτσι στην πραγματική γλώσσα. Συχνά η μορφολογία της μνείας και τα συμφραζόμενα δεν επιτρέπουν διάκριση, με αποτέλεσμα το λεξικογραφικό λήμμα να είναι ενδεχομένως περισσότερο κανονικοποιημένο από την πραγματική χρήση.

 

[Dimboukas]

Το LSJ λέει ότι είναι και η όρνις και στον Όμηρο και συχνά στην Αττική, και μάλιστα ότι στην Αττική ο όρνις και η όρνις είναι αντίστοιχα κυρίως ο κόκκορας και η κότα. http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Do%29%2Frnis

Επιπλέον, ίσως άσχετο αλλά ενδιαφέρον είναι ότι στην αρχαία, το Ἀχαρνῆς από το Ἀχαρνεῖς και το Ἱππῆς από το Ἱππεῖς διέφεραν στην προφορά μόνο στο πόσο ανοιχτά προφέρεται το η από το ει. Δηλαδή, προφέρονταν τα Ἀχαρνῆς και Ἀχαρνεῖς, [akʰarnɛ̂ ːs] και [akʰarnêːs] αντίστοιχα.

 

[SBE]

Αυτό το τελευταίο με μπερδεύει. Μας λένε συνέχεια ότι τα διπλά φωνήεντα, όπως το ει, τα λέγανε οι ΑΗΠ σαν δυο φωνήεντα. Εδώ μας λέτε ότι και το η και το ει προφέρονταν παρόμοια;

 

[nickel]

Ένα μακρό «ε» με ελαφρά διαφορετική χροιά στην κάθε περίπτωση.

 

[MelidonisM]

Αυτό το τελευταίο με μπερδεύει. Μας λένε συνέχεια ότι τα διπλά φωνήεντα, όπως το ει, τα λέγανε οι ΑΗΠ σαν δυο φωνήεντα. Εδώ μας λέτε ότι και το η και το ει προφέρονταν παρόμοια;

In pre-classical Greek, the following additional diphthongs existed that later changed to long vowels:
/ei/ ει /ou/ ου
http://en.wikipedia.org/wiki/Ancient_Greek_phonology#Diphthongs

 

[Dimboukas]

Αρχικά όντως το ει περίπου προφερόταν σαν το σημερινό εϊ, δηλαδή ως /ei/. Κατά το 500 π.Χ. η προφορά του ει άλλαξε σε μακρό κλειστό ε, δηλαδή σε /eː/. To η αντιθέτως ήταν πάντα μακρό ανοιχτό ε, δηλαδή /εː/.

Το ίδιο και το ου που από /ou/ άλλαξε σε μακρό κλειστό /οː/.

Και εγώ πάντως έπαθα να καταλάβω τα φωνήεντα των αρχαίων.