Ψάχνοντας ελληνική μετάφραση του έργου «Ο μικρούλης ο Έγιολφ» (ή «Ο μικρός Έγιολφ») του Ibsen, συνάντησα ένα διασκεδαστικό και ταυτόχρονα πολύ σοβαρό σημείωμα του μεταφραστή και πεζογράφου Βάσου Δασκαλάκη (1897-1944) με θέμα το επίπεδο των λογοτεχνικών μεταφράσεων.
O Δασκαλάκης, εργάτης στα μεταλλεία του Λαυρίου, είχε φροντίσει να συμπεριλάβει τα Νορβηγικά στις γλώσσες που έμαθε και να μεταφράσει απευθείας πολλά έργα του Ibsen, αλλά και του Knut Hamsun, ενώ ο κανόνας ήταν φυσικά να μεταφράζονται από δεύτερο χέρι, δηλαδή μέσω των γαλλικών ή άλλων γλωσσών. Για τον ίδιο μπορείτε να διαβάσετε εδώ κι εδώ.
Αφού παραθέτει μια σειρά από «μεταφραστικούς μαργαρίτες πρώτου μεγέθους», ο Δασκαλάκης εκφράζει τις ανησυχίες του για τις επιπτώσεις που έχουν οι αστοχίες, οι παρανοήσεις και οι αποχρωματισμοί των μεταφρασμάτων στη γνώμη και την αντίληψη που έχουν οι αναγνώστες, και δη οι νέοι, για τα έργα. Ακόμη, κατηγορεί τους βιβλιοκριτικούς που δεν αξιολογούν, ως όφειλαν, την ποιότητα των μεταφράσεων.
«[...] οι περισσότερες μεταφράσεις που σερβίρονται στο κοινό μας είναι [...] αποσυντεθειμένη πνευματική τροφή, που δεν μπορεί παρά κακό να κάνει στην πνευματική μας καλλιέργεια. [...] Απορώ τι θα γίνεται μέσα στο μυαλό του κάθε νέου αναγνώστη, όταν, διψασμένος να μάθει και να διαβάσει τους μεγάλους που ακούει, παίρνει και βρίσκει μέσα πράματα που είτε δεν καταλαβαίνει καθόλου, είτε που τον αφήνουν ασυγκίνητο. Τι έχει να πάθει; Ή θα πιστέψει πως έτσι είναι τα αριστουργήματα και θα απορεί άμα δεν του λεν πως είναι κι αυτός μεγάλος, ή θα νιώσει απογοήτευση και θα πάψει να ενδιαφέρνεται με το ακατανόητο αυτό κατασκεύασμα που οι άλλοι του λεν ποίηση και μεγάλη τέχνη.»
Το σημείωμα αυτό, που επισυνάπτω, δημοσιεύτηκε πριν από 80 χρόνια, και μήνες μόλις πριν το θάνατο του Δασκαλάκη.
O Δασκαλάκης, εργάτης στα μεταλλεία του Λαυρίου, είχε φροντίσει να συμπεριλάβει τα Νορβηγικά στις γλώσσες που έμαθε και να μεταφράσει απευθείας πολλά έργα του Ibsen, αλλά και του Knut Hamsun, ενώ ο κανόνας ήταν φυσικά να μεταφράζονται από δεύτερο χέρι, δηλαδή μέσω των γαλλικών ή άλλων γλωσσών. Για τον ίδιο μπορείτε να διαβάσετε εδώ κι εδώ.
Αφού παραθέτει μια σειρά από «μεταφραστικούς μαργαρίτες πρώτου μεγέθους», ο Δασκαλάκης εκφράζει τις ανησυχίες του για τις επιπτώσεις που έχουν οι αστοχίες, οι παρανοήσεις και οι αποχρωματισμοί των μεταφρασμάτων στη γνώμη και την αντίληψη που έχουν οι αναγνώστες, και δη οι νέοι, για τα έργα. Ακόμη, κατηγορεί τους βιβλιοκριτικούς που δεν αξιολογούν, ως όφειλαν, την ποιότητα των μεταφράσεων.
«[...] οι περισσότερες μεταφράσεις που σερβίρονται στο κοινό μας είναι [...] αποσυντεθειμένη πνευματική τροφή, που δεν μπορεί παρά κακό να κάνει στην πνευματική μας καλλιέργεια. [...] Απορώ τι θα γίνεται μέσα στο μυαλό του κάθε νέου αναγνώστη, όταν, διψασμένος να μάθει και να διαβάσει τους μεγάλους που ακούει, παίρνει και βρίσκει μέσα πράματα που είτε δεν καταλαβαίνει καθόλου, είτε που τον αφήνουν ασυγκίνητο. Τι έχει να πάθει; Ή θα πιστέψει πως έτσι είναι τα αριστουργήματα και θα απορεί άμα δεν του λεν πως είναι κι αυτός μεγάλος, ή θα νιώσει απογοήτευση και θα πάψει να ενδιαφέρνεται με το ακατανόητο αυτό κατασκεύασμα που οι άλλοι του λεν ποίηση και μεγάλη τέχνη.»
Το σημείωμα αυτό, που επισυνάπτω, δημοσιεύτηκε πριν από 80 χρόνια, και μήνες μόλις πριν το θάνατο του Δασκαλάκη.