Καντόνια και υβρίδια

[sarant]

Στο Βήμα σήμερα έγραφε ότι η ελβετική κυβέρνηση έβαλε βαθιά το χέρι στα θησαυροφυλάκια των καντονίων.

Με ξένισε ομολογώ ο τύπος "καντονίων" όσο κι αν αναγνωρίζω πως έχει κάποια δυσκολία ο τύπος "καντονιών". Από την άλλη, αν πεις καντονίων, τότε θα πεις και το καντόνιο του καντονίου, κι αυτό κανείς δεν το λέει, εκτός κι αν αναγνωρίζουμε υβριδικούς τύπους.

Θέλω να πω, τα ουδέτερα της οικογένειας αυτής, είτε ακολουθούν τυπικό επηρεασμένο από την καθαρεύουσα, όπως πολλοί επιστημονικοί όροι,
φωτόνιο, φωτονίου, φωτονίων,
είτε κλίνονται ομαλά στη δημοτική,
πριόνι, πριονιού, πριονιών.
Όσο θα με ξένιζε να δω τον "μεγάλο επιταχυντή αδρονιών", τόσο σόλοικα είναι και τα "πολύχρωμα φτερά των παγωνίων".

Το καντόνι τώρα είναι ιδιόμορφη περίπτωση, γιατί ως θεσμικός όρος κάποτε ανήκε στη δικαιοδοσία της καθαρεύουσας (ενώ το ομόριζο καντούνι ήταν πάντα λαϊκό) κι έτσι κάποτε ήταν καντόνιον (π.χ. λεξικό Σταματάκου, όπου όμως και πριόνιον). Ωστόσο, εδώ και δεκαετίες η λέξη έχει περάσει στην αποδώ μεριά, δηλαδή δεν απέβαλε μόνο το τελικό νι όπως το ηλεκτρόνιον, αλλά και όλη την κατάληξη, κι έγινε καντόνι. Φαίνεται όμως πως η γενική δεν έχει ολότελα περάσει το ποτάμι. Διότι παρόλο που τα λεξικά (incl. Μπαμπιν.) δίνουν τον ομαλό τύπο, των καντονιών, στο Γουγλ βλέπω μοιρασμένες τις ανευρέσεις και μάλιστα με ελαφρά υπεροχή των καντονίων.

Οπότε ή παραδεχόμαστε τη δυνατότητα υβριδικού τύπου ή βοηθάμε και τη γενική πτώση να περάσει το ποτάμι.

 

[nickel]

Θα έχετε ίσως προσέξει, οι παρατηρητικοί, ότι κάποτε γράφω «του Παπύρου» και κάποτε «του Πάπυρου». Εντάξει, θα πείτε, ο «άνθρωπος» και η παρέα του με το ανεβοκατέβασμα του τόνου στη γενική έχει καταντήσει το πιο γνωστό ασανσέρ της γλώσσας — και, αν δεν έχω μείνει πολύ πίσω, η σχολική γραμματική αναγνωρίζει ακόμα μόνο τον λόγιο τονισμό. Η επιλογή μου εξαρτάται από το κουμπάκι που έχω πατήσει εκείνη τη στιγμή.

Από κάποιο τέτοιο κουμπάκι εξαρτάται και ο τονισμός της γενικής στο καντόνι. Δηλαδή, οι φυσιολογικοί άνθρωποι, όταν θέλουν να φτιάξουν κάποια περίεργη γενική, ψάχνουν να δουν τι λένε όταν πρόκειται για κάτι πιο συνηθισμένο. Αν λοιπόν σκεφτούν καντόνι – καδρόνι, θα πουν του καντονιού και των καντονιών. Αν όμως το συνδυάσουν με το ηλεκτρόνιο, η γενική θα γίνει καντονίου και καντονίων. Τώρα, αν έχουν πατήσει το κουμπάκι του «πάπυρου», πρόσεχε, sarant, μη δούμε κανένα μπάσταρδο *καντόνιου ή *καντόνιων. Εκεί να δεις… υβρίδια.

Πάντως, με άλλα λόγια, αυτός ο τόνος των γενικών δεν πρόκειται να κάτσει σ' ένα μέρος για πολλά χρόνια ακόμα.