Διονύσης Σαββόπουλος (1944-2025)

Έχω πολλή αγάπη για το έργο του Χατζιδάκι και του Θεοδωράκη (το «Άξιον εστί» παραμένει στα 10 πιο αγαπημένα έργα και τα υπόλοιπα δεν είναι ελληνικά). Όμως τους δίσκους του Σαββόπουλου ακούγαμε περισσότερο κάποιοι στα νιάτα μας και εκείνα τα τραγούδια μιλούσαν περισσότερο στις δικές μας ευρύτερες αναζητήσεις. Κάποιοι θέλουν να τεμαχίζουν τον Σαββόπουλο, όμως ο Νιόνιος ήταν ροκ και το ροκ δεν αντέχει τα δόγματα.
 
Μια αγαπημένη μικροδιασκευή του Ζεϊμπέκικου:


 
Σχετικά με το "Ζεϊμπέκικο"... Ανέκαθεν είχα την έντονη περιέργεια τι λένε οι στίχοι που τραγουδάει ο Σαββόπουλος στο παρασκήνιο, πίσω από τη Μπέλλου. Η περιέργειά μου ικανοποιήθηκε μόλις πέρυσι, σε επίσκεψη στην έκθεση της Εθνικής Βιβλιοθήκης Τομή '74: από τη δικτατορία στη δημοκρατία, όπου υπήρχαν πολλά εκθέματα με θέμα τη λογοκρισία της Χούντας. Εκεί εκτίθενταν τα σχετικά έγγραφα για το "Ζεϊμπέκικο" από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, του αρμόδιου γραφείου λογοκρισίας στο οποίο ο δημιουργός Σαββόπουλος είχε υποβάλει τους στίχους:

ΓΑΚ.jpg


Εννοείται πως η λογοκρισία δεν θα άφηνε τέτοιο δημιούργημα ανενόχλητο:

ΓΑΚ 3.jpg


ΓΑΚ 2.jpg


Υ.Γ. Όπως διαπιστώνεται, ο αρχικός τίτλος του "Ζεϊμπέκικου" ήταν "Canto".
 
Last edited:
Έχει μεγάλες αντιφάσεις ο πληθυσμός μας, μεγάλες αντιφάσεις η ιστορία μας, το τοπίο μας, το περιβάλλον μας. Και ποιος άραγε να έχει αποτυπώσει αυτή την αντιφατικότητα καλύτερα από τον Σαββόπουλο;
 
Σχετικά με το "Ζεϊμπέκικο"... Ανέκαθεν είχα την έντονη περιέργεια τι λένε οι στίχοι που τραγουδάει ο Σαββόπουλος στο παρασκήνιο, πίσω από τη Μπέλλου. Η περιέργειά μου ικανοποιήθηκε μόλις πέρισυ, σε επίσκεψη στην έκθεση της Εθνικής Βιβλιοθήκης Τομή '74: από τη δικτατορία στη δημοκρατία, όπου υπήρχαν πολλά εκθέματα με θέμα τη λογοκρισία της Χούντας. Εκεί εκτίθενταν τα σχετικά έγγραφα για το "Ζεϊμπέκικο" από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, του αρμόδιου γραφείου λογοκρισίας στο οποίο ο δημιουργός Σαββόπουλος είχε υποβάλει τους στίχους:

View attachment 8333


Υ.Γ. Όπως διαπιστώνεται, ο αρχικός τίτλος του "Ζεϊμπέκικου" ήταν "Canto".
Το Canto μου μοιάζει εμένα (αυτοσχέδιος;) μουσικός όρος, βλ. Contracanto για τη δεύτερη φωνή. Ο τίτλος "Ζεϊμπέκικο" υπάρχει πάνω έτσι κι αλλιώς.
 
Ίσως θα θέλατε να δείτε μια σειρά ποστ όπου προσπάθησα να σχολιάσω κάθε ένα τραγούδι του Σαββόπουλου: https://dytistonniptiron.wordpress.com/2025/10/23/savvopouliada-full/
Όχι ίσως· οπωσδήποτε θα το δούμε, γιατί είναι καμωμένη με αγάπη για τον δημιουργό.

Οι μελλοντικοί διδακτορικοί στο έργο του Σαββόπουλου θα σημειώσουν ειδικά στο "Ζεϊμπέκικο" τις διαφορές μεταξύ της εκδοχής που τελικά κυκλοφόρησε και εκείνης που υποβλήθηκε για λογοκρισία: Ο Μπάτης έζησε "εξήντα χρόνια", όχι πενήντα, και η διαδρομή είναι "μουγγή" κι όχι υπόγεια. Επιτρέψτε μου να δηλώσω ότι το "κάποια μουγγή διαδρομή" το βρίσκω χλομό μετρικά και νοηματικά. και ευτυχώς που διορθώθηκε. Άλλωστε η "υπόγεια διαδρομή" έχει βγει στα χείλη του πλήθους κι έχει δώσει και τίτλο ταινίας.
 
Έχει μεγάλες αντιφάσεις ο πληθυσμός μας, μεγάλες αντιφάσεις η ιστορία μας, το τοπίο μας, το περιβάλλον μας. Και ποιος άραγε να έχει αποτυπώσει αυτή την αντιφατικότητα καλύτερα από τον Σαββόπουλο;

Στους δυσαρεστημένους με τις πολιτικές του επιλογές ο συχωρεμένος θα απαντούσε με ένα από τα πασίγνωστα δίστιχά του:

Δεν είμαι ΑΥΤΟ , δεν είμαι ΕΚΕΙΝΟ,
είμαι ό,τι είμαι κι ό,τι τραγουδώ για σε.
 
ο αρχικός τίτλος του "Ζεϊμπέκικου" ήταν "Canto".
Θαρρώ πως όχι.
Ο τίτλος είναι "Ζεϊμπέκικο"
Τα canto και contra canto είναι τίτλοι των δύο ενοτήτων:
canto: η βασική μελωδία
contra canto: η μελωδία που πάει κόντρα στη βασική μελωδία
 
Εννοείται πως η λογοκρισία δεν θα άφηνε τέτοιο δημιούργημα ανενόχλητο:
Δεν υπήρξε τελικά λογοκρισία όμως, έτσι δεν είναι; «Να εγκριθεί ως έχει άνευ βελτιώσεων» λέει η τελική απόφαση.
 
Μια αγαπημένη μικροδιασκευή του Ζεϊμπέκικου:
Ωραία διασκευή!
Είναι μόνο δική μου εντύπωση ότι δεν υπάρχουν πολλές αξιόλογες διασκευές των τραγουδιών του Σαββόπουλου, ειδικά της πρώτης πιο ροκ περιόδου; Θα περίμενε κανείς ένας τόσο επιδραστικός καλλιτέχνης να έχει πολύ περισσότερες καλές διασκευές από νεότερους. Ας βάλω με την ευκαιρία κι εγώ δύο που μου αρέσουν.

Μια παλιότερη του Ιωαννίδη

και μια πρόσφατη
 
Τώρα δεν προλαβαίνω να τις βρω, αλλά είναι πολύ ωραίες οι διασκευές του "Έλσα σε φοβάμαι" από τον Δεληβοριά και (σε μια εκτέλεση που έμαθα σχετικά πρόσφατα!) τη Φλέρη Νταντωνάκη.
 
Τώρα δεν προλαβαίνω να τις βρω, αλλά είναι πολύ ωραίες οι διασκευές του "Έλσα σε φοβάμαι" από τον Δεληβοριά και (σε μια εκτέλεση που έμαθα σχετικά πρόσφατα!) τη Φλέρη Νταντωνάκη.
Την βάζω εγώ για σένα!
 
Επί τη ευκαιρία (μια και εντοπίστηκαν αλλαγές στους στίχους),
θυμάμαι τώρα ότι σε δύο τραγούδια του ο Σαββόπουλος έχει αλλάξει τους στίχους από την αρχική τους μορφή.

Στον Πολιτευτή, που κυκλοφόρησε τον πρώτο χρόνο της Μεταπολίτευσης (1975), και μετά συμπεριλήφθηκε στη Ρεζέρβα (1979), (κι έχει περιληφθεί, όπως διαπιστώνω, στα σχολικά βιβλία), εκεί που λέει: άλλαξες το σώμα μου με έπιπλα και σκεύη / σαν τον σο-σια-λισμό που σε βολεύει, όλοι καταλαβαίνουμε ότι η λέξη "σοσιαλισμό" είναι εκτός μέτρου. Όντως, διότι αρχικά έλεγε: σαν τον αριστεροχουντισμό που σε βολεύει.
Το τι ήταν ο αριστεροχουντισμός (θνησιγενές ιδεολόγημα των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης) είναι άλλη συζήτηση...

Στον δε Καραγκιόζη, που κυκλοφόρησε το 1974 (έχοντας β΄ όψη το τραγούδι Για την Κύπρο), που κι αυτό μπήκε στη σχολική ύλη, για να περιληφθεί τελικά στα Δέκα χρόνια κομμάτια, του 1975, το πρώτο ρεφρέν έλεγε:
Λευκό μου σεντονάκι, λάμπα μου τρελή / ποιο φορείο θα μας κουβαλήσει​
βάλε στη σκιά σου τούτο το παίδί / που δεν έχει κόμμα να ψηφίσει, να ψηφίσει

Πολύ σύντομα ο Σαββόπουλος έπαψε να το τραγουδάει έτσι.

Προς επιβεβαίωση:

Σαν τον Καραγκιόζη.jpg
 
Ολόκληρο το τραγούδι στην πρώτη του μορφή υπάρχει επίσης στο βιβλιαράκι με τους στίχους, και σε ηχογράφηση με τη Μαρίζα Κωχ.
Άλλες αλλαγές λόγω λογοκρισίας: Δημοσθένους λέξις, "κι αργοκουνώντας το κεφάλι" -> "κι αυτός ας μην το καταλάβει". Οι πίσω μου σελίδες, "ευαίσθητη μαθήτρια" -> "ευαίσθητη αθλήτρια". Και κάτι που δεν μ' αρέσει να θυμάμαι: Για τα παιδιά που έχουν χαθεί, "Εβραίοι και ληστές" -> "εμπόροι και ληστές".
 
Και μια συγγνωστή αλλαγή, πάλι στον Καραγκιόζη:
Έλα Ηπείρου κι Αχαρνών να σε γιουχαΐσω > Έλα στην παράσταση να σε γιουχαΐσω
(Ηπείρου κι Αχαρνών —για την ακρίβεια Ηπείρου 48, το Κύτταρο)
 
Και κάτι που δεν μ' αρέσει να θυμάμαι: Για τα παιδιά που έχουν χαθεί, "Εβραίοι και ληστές" -> "εμπόροι και ληστές".
Πάντως...

Ανακοίνωση του ΚΙΣΕ για την απώλεια του Διονύση Σαββόπουλου
.....................
Ο Διονύσης Σαββόπουλος όμως δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος συνθέτης και στιχουργός, αλλά και μια ελεύθερη, στοχαστική προσωπικότητα, που με το έργο και τη στάση του συνέβαλε στον διάλογο, στην ανεκτικότητα και στον ανθρωπισμό. Ο Ελληνικός Εβραϊσμός έχασε έναν καλό και πιστό φίλο που με ευαισθησία και σεβασμό πρόβαλε την ανάγκη οι άνθρωποι να συμβιώνουν αρμονικά ανεξαρτήτως του χρώματος που έχουν, της φυλής στην οποία ανήκουν ή της θρησκείας που πιστεύουν.
...................
 
Back
Top