Στα αρχαία και μόνο στα αρχαία θα βρούμε τα ρήματα οίχομαι (πηγαίνω, έρχομαι, παρέρχομαι) και παροίχομαι (περνάω και φεύγω). Απ’ αυτά έχουν μείνει σήμερα η έκφραση «παρωχημένοι χρόνοι», που είναι οι παρελθοντικοί χρόνοι (ο παρατατικός, ο αόριστος και ο υπερσυντέλικος). Και η σκέτη μετοχή σε θέση επιθέτου, ο παρωχημένος, με την τόσο αδιαφανή προέλευση. Είναι κάποιος ή κάτι που ανήκει στο παρελθόν και γι’ αυτό θεωρείται ξεπερασμένος, απαρχαιωμένος, π.χ. παρωχημένες τεχνολογίες, παρωχημένες αντιλήψεις.
Διαβάζω τώρα από σπόντα σχόλιο της Αυγής για μια πρόταση στα προχτεσινά θέματα των Αρχαίων Ελληνικών που κρίθηκε αναχρονιστική. («Δεν ντρέπεσαι που επαναλαμβάνεις ό,τι σου λέει η γυναίκα σου; Κατάντησες ….. της». Οι εξεταζόμενοι έπρεπε να συμπληρώσουν την πρόταση με τη λέξη «φερέφωνο» ως ετυμολογικά συγγενή της μετοχής «φέροντας».) Το σχόλιο της Αυγής:
Αμέσως ερωτεύομαι εκείνο το «προχυμένες» και φαντάζομαι έναν συντάκτη που άκουσε κάποτε το «παρωχημένες» και το έχυσε σε ένα νέο δικό του καλούπι με πιο εύληπτη ετυμολογία.
Ευτυχώς υπάρχει η γκούγκλα και μου αποκαλύπτει γρήγορα τη διάσταση της παρανόησης: Το επίθετο «προχυμένος» χρησιμοποιείται σαν μια (σπάνια) απόδοση του αγγλικού precast concrete (προκατασκευασμένο σκυρόδεμα). Όσοι όμως παρερμηνεύουν το αδιαφανέστατο «παρωχημένος» βρήκαν ότι το «προχυμένος» ταιριάζει πολύ σημασιολογικά στη χρήση του «παρωχημένος». Τι να ’ναι άραγε οι «προχυμένες αντιλήψεις»; Μα φυσικά είναι οι αντιλήψεις που καλουπώθηκαν κάποτε και τώρα πια μαρτυρούν την παλαιότητά τους. Να ωραία, φανταχτερά παραδείγματα στο διαδίκτυο:
Μέσα σ’ όλα βρήκα κι ένα «προχυμένου» για «προκειμένου» και κάποιαν που είναι σε «προχυμένη εγκυμοσύνη», αλλά αυτά θυμίζουν ΤΝ με βαρηκοΐα.
Καθώς μελετώ τα παραδείγματα (αντέγραψα εδώ σχεδόν όλα όσα βρήκα στο διαδίκτυο), αναρωτιέμαι ποια θα ήταν η σωστή προσέγγιση. Καταγγέλλουμε την παρεξήγηση και τη λανθασμένη χρήση (έστω και χωρίς να έχουμε την ελπίδα να μας ακούσουν ώτα μη ακουόντων) ή τη θεωρούμε μια από τις εύστοχες αστοχίες που δημιουργούν νέες λέξεις και παράγουν νέες σημασίες;
Διαβάζω τώρα από σπόντα σχόλιο της Αυγής για μια πρόταση στα προχτεσινά θέματα των Αρχαίων Ελληνικών που κρίθηκε αναχρονιστική. («Δεν ντρέπεσαι που επαναλαμβάνεις ό,τι σου λέει η γυναίκα σου; Κατάντησες ….. της». Οι εξεταζόμενοι έπρεπε να συμπληρώσουν την πρόταση με τη λέξη «φερέφωνο» ως ετυμολογικά συγγενή της μετοχής «φέροντας».) Το σχόλιο της Αυγής:
Ωστόσο, η φράση αυτή συνδέεται και με άλλες προχυμένες αντιλήψεις όπως ότι μία γυναίκα μετέρχεται «γυναικεία κόλπα» για να πετύχει το σκοπό της και να «φέρει στα νερά της» τον σύζυγο, γεγονός το οποίο δείχνει και το μέγεθος του λάθους της επιτροπής των πανελληνίων εξετάσεων.
Αμέσως ερωτεύομαι εκείνο το «προχυμένες» και φαντάζομαι έναν συντάκτη που άκουσε κάποτε το «παρωχημένες» και το έχυσε σε ένα νέο δικό του καλούπι με πιο εύληπτη ετυμολογία.
Ευτυχώς υπάρχει η γκούγκλα και μου αποκαλύπτει γρήγορα τη διάσταση της παρανόησης: Το επίθετο «προχυμένος» χρησιμοποιείται σαν μια (σπάνια) απόδοση του αγγλικού precast concrete (προκατασκευασμένο σκυρόδεμα). Όσοι όμως παρερμηνεύουν το αδιαφανέστατο «παρωχημένος» βρήκαν ότι το «προχυμένος» ταιριάζει πολύ σημασιολογικά στη χρήση του «παρωχημένος». Τι να ’ναι άραγε οι «προχυμένες αντιλήψεις»; Μα φυσικά είναι οι αντιλήψεις που καλουπώθηκαν κάποτε και τώρα πια μαρτυρούν την παλαιότητά τους. Να ωραία, φανταχτερά παραδείγματα στο διαδίκτυο:
- …επιστήμονες προτείνουν νέο ορισμό, καθώς ο παλιός θεωρείται ηλιοκεντρικός και προχυμένος…
- …ο σύγχρονος άνθρωπος προσπερνά το κλασσικό, το παραδοσιακό, το απλό δίνοντας του την ετικέτα του προχυμένου ή του ξεπερασμένου…
- …Ένα παλιό μαγαζί στην Πρωτογένους δε σημαίνει πως είναι προχυμένο…
- …σαν εκφραστικό μέσο που δύναται να ανατρέψει και να προκαλέσει τους παγιωμένους και προχυμένους τρόπους των ανθρώπων να σκέφτονται…
- …το υλικό σώμα, με τον τρόπο που μέχρι πρότινος γινόταν αντιληπτό και κατανοητό, είναι πλέον προχυμένο…
- …Η αστική τάξη, οι πολιτικοί και οικονομικοί μηχανισμοί της, κάνουν τεράστιες προσπάθειες να παρουσιάσουν τους αγώνες και την εξέγερση του Πολυτεχνείου ως κάτι προχυμένο, που δεν αγγίζει την σύγχρονη γενιά.
- …το Heavy Metal της δεκαετίας του 80, πρόλαβε να κορεστεί και να γίνει ένα προχυμένο είδος μουσικής που ήθελε φρεσκάρισμα…
- …Ο χρυσός κανόνας όμως είναι προχυμένο σύστημα που θα έφερνε τη σταθεροποίηση του επιπέδου των τιμών…
- … αντιπαραβάλλουν το «πλάνο δουλειάς» που πρέπει να γίνεται στα ενεργά μέλη ως απάντηση στο προχυμένο μοντέλο συζητήσεων.
- Μπορεί να ακούγεται προχυμένο αλλά το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσετε ότι…
- …των προχυμένων 90s…
- …η άσκηση των stress tests που βρίσκεται σε εξέλιξη δείχνει προχυμένη.
- …Η λογική είναι προχυμένη, επικίνδυνη και αναποτελεσματική», είπε ο Τσίπρας.
- Επειδή η παραπλάνηση είναι μια τακτική προχυμένη…
- …θα έχουν απαξιωθεί τα LED και μαζί η τεχνολογία τους, που πια θα είναι προχυμένη…
- …η ιστορία προχυμένη, δεν υπάρχει δείγμα κινηματογραφικής χημείας ούτε καν σε επίπεδο ανταγωνιστών…
- Συντηρήθηκε από σάιτ και εκπομπές προχυμένης θεματολογίας…
- …τις προηγούμενες θεωρήσεις περί Δύσης και Ανατολής και άλλες προχυμένες αντιλήψεις…
- …αν η διδακτική πρακτική ξεφύγει από τις προχυμένες εκπαιδευτικές πρακτικές…
- …θα κάνουν ισχυρή την Ελλάδα αγοράζοντας τις προχυμένες μαούνες-μπάζα των Αμερικανών..
- …τεχνικές… που είναι προχυμένες και μη αποδοτικές ενώ ταυτόχρονα είναι χρονοβόρες και
- ενεργοβόρες…
- …Και φυσικά με πρόσωπα που μπορούν να μεταφέρουν νέες ιδέες και όχι προχυμένες και ιδεοληπτικές θέσεις ενός μικρού αριστερού κόμματος…
- Η αστυνομοκρατία και οι προχυμένες αναχρονιστικές πολιτικές που αποκαλύπτονται μέρα με τη μέρα…
- …Ο Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος του κόμματος χαρακτήρισε την απόφαση εκφοβιστική πρακτική που θυμίζει προχυμένες εποχές…
- …ταυτόχρονα φλέρταρες με το κέντρο και προχυμένες πολιτικές προσωπικότητες…
- …επανεμφάνιση προ-καπιταλιστικών μορφών εργασίας οι οποίες θεωρούνταν προχυμένες…
Μέσα σ’ όλα βρήκα κι ένα «προχυμένου» για «προκειμένου» και κάποιαν που είναι σε «προχυμένη εγκυμοσύνη», αλλά αυτά θυμίζουν ΤΝ με βαρηκοΐα.
Καθώς μελετώ τα παραδείγματα (αντέγραψα εδώ σχεδόν όλα όσα βρήκα στο διαδίκτυο), αναρωτιέμαι ποια θα ήταν η σωστή προσέγγιση. Καταγγέλλουμε την παρεξήγηση και τη λανθασμένη χρήση (έστω και χωρίς να έχουμε την ελπίδα να μας ακούσουν ώτα μη ακουόντων) ή τη θεωρούμε μια από τις εύστοχες αστοχίες που δημιουργούν νέες λέξεις και παράγουν νέες σημασίες;
)
