Ενήλικος ή ενήλικας;

[lexoulis]

Γεια σας.

Θα ήθελα, εάν δε σας κάνει κόπο, επιβεβαίωση από τους γνώστες του φόρουμ, αναφορικά με την απάντηση που έλαβα από ένα φίλο φοιτητή θεολογίας σχετικά με το εάν είναι ορθή η νεοελληνική χρήση των λέξεων ενήλικας, υπερήλικας, μάγειρας, κλπ σε αντίθεση με την κατάληξη σε -ος.

Η άποψή του είναι:
Όταν μεταφέρουμε τα τριτόκλιτα στην νεοελληνική χρησιμοποιούμε τον τύπο της αιτιατικής.
Δηλαδή ο αγώνας προκύπτει από την αρχαία αιτιατική "τον αγώνα", ο γονέας από το "τον γονέα", ο Δίας από το "τον Δία" κ.ο.κ., άρα λοιπόν αφού ο ενήλιξ έχει αιτιατική "τον ενήλικα", είναι εντελώς by the book να λέμε "ο ενήλικας". Αντιθέτως, "ο ενήλικος" είναι που είναι νεολογισμός.
Το "ανήλικας", με την ίδια ακριβώς λογική, δεν μπορεί να στηριχθεί, επειδή δεν υπάρχει "ἀνῆλιξ" στα Αρχαία.

Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων

Λεξουλίνιους

 

[nickel]

Επειδή συμφωνώ με την άποψη που αναπτύσσεται στο Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών, την αντιγράφω εδώ:

Ενήλικος ή ενήλικας, μεσήλικος ή μεσήλικας; Παρά το γεγονός ότι οι τύποι ενήλικας και μεσήλικας χρησιμοποιούνται όλο και συχνότερα, οι τύποι ενήλικος και μεσήλικος είναι ομαλότεροι μορφολογικά και υπάρχουν με αυτή τη μορφή ήδη από τα αρχαία χρόνια (την αλεξανδρινή περίοδο), άρα είναι προτιμότεροι. Όπως, δηλαδή, λέμε ανήλικος και συνομήλικος (και όχι *ανήλικας, *συνομίληκας), έτσι λέμε ενήλικος και μεσήλικος. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει και μορφολογική ισορροπία στο σύστημα των συγγενών αυτών λέξεων, δηλαδή:​

ενήλικος - ανήλικος - συνομήλικος - μεσήλικος - υπερήλικος​

​

Αντιστοίχως, κλίνουμε: ​

Ο ενήλικος / του ενηλίκου / τον ενήλικο / οι ενήλικοι / των ενηλίκων / τους ενηλίκους​

Ο ανήλικος / του ανηλίκου / τον ανήλικο / οι ανήλικοι / των ανηλίκων / τους ανηλίκους​

Ο συνομήλικος / του συνομηλίκου / τον συνομήλικο / οι συνομήλικοι / των συνομηλίκων / τους συνομηλίκους​

Ο μεσήλικος / του μεσηλίκου / τον μεσήλικο / οι μεσήλικοι / των μεσηλίκων / τους μεσηλίκους​

[σνίκελ: Κλίση του ουσιαστικού. Για το επίθετο, δεν θα κατεβάζαμε τον τόνο, π.χ. συνομήλικους φοιτητές]​

​

Παρατήρηση: Στην Αρχαία Ελληνική (ήδη από τον Όμηρο) χρησιμοποιήθηκε η λέξη ήλιξ, ήλικος (από όπου το ηλικία) με τη σημασία «συνομήλικος, της ίδιας ηλικίας». Πολύ νωρίς (ήδη στον Όμηρο) πλάστηκε το ομήλιξ (γενική ομήλικος), από όπου το αρχαίο ομηλικία), που σήμαινε επίσης «συνομήλικος». Αργότερα, στους αλεξανδρινούς χρόνους, κατά το πρότυπο των σε -ος σχηματισμένων έφ-ηβος, άν-ηβος πλάστηκαν επίσης σε -ος τα ενήλικος (και ενήλιξ, κατά τα ομήλιξ και ήλιξ) και ανήλικος. Ας σημειωθεί ότι τύπος *ανήλιξ, που να δικαιολογεί και τύπο *ανήλικaς, δεν σχηματίστηκε ποτέ, πράγμα που σημαίνει ότι σωστό είναι μόνο το ανήλικος. Οι τύποι τής ονομαστικής σε -ας (ενήλικας, μεσήλικας) σχηματίστηκαν αναλογικά προς την αιτιατική σε -ικα των ενήλιξ, μεσήλιξ (τον ενήλικα, τον μεσήλικα). Στην περίπτωση επομένως των ενήλικος και μεσήλικος, οι τύποι σε -ας είναι που αποκλίνουν από το σύστημα των τεσσάρων επιθέτων και διασπούν τη μορφολογική ομοιομορφία. Γενικότερα, οι τόποι σε -ος ενήλικος, ανήλικος, συνομήλικος και μεσήλικος είναι έγκυροι και προτιμότεροι στη χρήση.​

 

[lexoulis]

Χίλια ευχαριστώ. Μπορεί να μην έχω τις πηγές ή τη βαθιά σου γνώση σε θέματα γλώσσας, αλλά κάτι πάντα μέσα μου με ενοχλούσε όταν άκουγα τη λέξη "ενήλικας"...

Για το "μάγειρος" ισχύουν τα ίδια με παραπάνω;

 

[nickel]

Για το "μάγειρος" ισχύουν τα ίδια με παραπάνω;

Καλύτερα να μην τα βάλουμε στην ίδια κατηγορία. Το μάγειρας είναι μια πετυχημένη μετάπλαση: τα περισσότερα λεξικά έχουν κύριο λήμμα μάγειρας και συναναφέρουν το μάγειρος. Σε άλλες περιπτώσεις η μετάπλαση δεν πέτυχε τόσο πολύ: σύγκρινε έμπορας και έμπορος, έφορας και έφορος, εύζωνας και εύζωνος.