metafrasi banner

Theodoric = Θεοδώριχος

nickel

Administrator
Staff member
Γράφει στη Φυσική της Γ΄ Γυμνασίου (σελ. 66):

Στην Ευρώπη ο Crosseteste (13ος αιώνας μ.Χ.) εξέφρασε την άποψη ότι το φως είναι ένα είδος δύναμης που πηγάζει από ένα φωτεινό σώμα και αυτοπολλαπλασιάζεται με ευθύγραμμη κίνηση, από σημείο σε σημείο, καθώς διαδίδεται μέσα σε ένα μέσο. Ο Θεοδώριχος (14ος αιώνας μ.Χ.) ερμήνευσε το σχηματισμό του ουρανίου τόξου αποδίδοντας τον σε συνδυασμό διάθλασης και ολικής ανάκλασης του φωτός από τα σύννεφα. Σε σχέση με τα χρώματα η επικρατούσα άποψη ήταν ότι οφείλονταν στην απορρόφηση σκότους που περιέχεται σε ένα διαφανές σώμα όταν οι φωτεινές ακτίνες διέρχονται από το εσωτερικό του. Στη συνέχεια ο Κέπλερ στη "Διοπτρική" ερμηνεύει θεωρητικά το σχηματισμό ειδώλων από φακούς καθώς και τον τρόπο λειτουργίας του τηλεσκοπίου. Η φύση του φωτός και η λειτουργία της όρασης θα απασχολήσουν και τον Καρτέσιο στη "Διοπτρική" του. Ο Καρτέσιος εφαρμόζοντας την αξιωματική του μέθοδο είναι ο πρώτος που υποστηρίζει ότι το φως δεν είναι τίποτε άλλο από μια μηχανική ιδιότητα του φωτεινού αντικειμένου και του μέσου διάδοσης.

Ποιος είναι αυτός ο Θεοδώριχος που εμφανίζεται εκεί, πλάι στον Κέπλερ και τον Καρτέσιο; Η Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια ξέρει μόνο βασιλιάδες με αυτό το όνομα. Ο Πάπυρος έχει κι έναν ζωγράφο του 14ου αιώνα. Χρειάζεται η Wikipedia για να εντοπίσω ότι τον 14ο αιώνα έζησε και ο θεολόγος και φυσικός Θεοδώριχος του Φράιμπεργκ (ή της Φραϊβέργης) με τη σεβαστή διαγλωσσική ποικιλία ονομάτων:
Theodoric of Freiberg (c. 1250 – c. 1310, also known as Thierry de Fribourg, Thierry of Freburg, Dietrich of Freiberg, Theodoricus Teutonicus de Vrîberg, or simply Meister Dietrich. Στην ποικιλία ονομάτων μπορούμε να προσθέσουμε το Derek. Σύμφωνα με την Wikipedia, ακόμα και το Tudor μπορεί να προέρχεται από το κελτικό Teutorigos μέσω ουαλικής.

Έχει πλάκα αυτό το όνομα, Θεοδώριχος. Όνομα Φράγκων, Σαξόνων, Οστρογότθων, Βησιγότθων, ξεκίνησε από γοτθικό Thiudareiks, από þiuda «λαός, έθνος» και reiks «άρχοντας, ρήγας». Μια εναλλακτική γραφή ήταν Theuderic, και έτσι στη γραμματεία μας έχουμε, εκτός από Θεοδώριχο, και Θευδέριχο. (Στα κείμενα του TLS τα «Θευδέριχος» είναι καμιά διακοσαριά, τα «Θεοδώριχος» γύρω στα 30.) Η Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια παραπέμπει από το Θευδέριχος στο Θεοδώριχος, ενώ ο Πάπυρος δείχνει να αγνοεί το εναλλακτικό που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες ιστορικοί.

Ο πιο γνωστός από τους Θεοδώριχους είναι ο Θεοδώριχος ο Μέγας, βασιλιάς των Οστρογότθων τον 5ο αιώνα, που, με έδρα στη Ραβέννα, έκανε για πολλά χρόνια κουμάντο στην Ιταλία. Στη σελίδα αυτή (μη χάσετε το Name Map) διαβάζω:
The latter [Theodric] developed into the name Theodoric by association with the name Theodore, ενώ στη ΜΕΕ γράφει: «Το επόμενον έτος, αποθανόντος του Θεοδομίρου [Θεοδόμιρος ή Θεοδώμιρος ήταν ο πατέρας του], ο Θεοδώριχος ανηγορεύθη ρήγας των Γότθων υπό το όνομα του Θεοδώρου, ήτοι του δωρηθέντος υπό του Θεού βασιλέως (Thiudareiks)». [Ναι, τα έχουν μπερδέψει εδώ.]

Στο έργο Theodoric the Goth: Barbarian Champion of Civilisation του Thomas Hodgkin (1897) διαβάζω:

This infant, born on such an auspicious day and looked upon as a pledge of happy fortunes for the Ostrogothic nation, was named Thiuda-reiks (the people-ruler), a name which Latin historians, influenced perhaps by the analogy of Theodosius, changed into Theodoricus, and which will here be spoken of under the well-known form Theodoric. [Jordanes wavers between Theodericus and Theodoricus. The Greek historians generally use the form Θευδερίχος. German scholars seem to prefer Theoderich. As it is useless now to try to revert to the philologically correct Thiuda-reiks, I use that form of the name with which I suppose English readers to be most familiar—namely, Theodoric.]
Να υποθέσουμε, λοιπόν, ότι το –ω– του ονόματος οφείλεται σε συσχέτιση με το ελληνικό Θεόδωρος; (Το Θεοδόσιος δεν μπορεί να έδωσε –ω–.) Έχει δίκιο η ΜΕΕ να γράφει τον πατέρα του Θεοδόμιρο ή ο Πάπυρος, που γράφει Θεοδώμιρος; Ή θα έπρεπε να τους είχαμε αφήσει τον ένα Θευδέριχο ή Θευδερίχο και τον άλλο Θευδέμιρο, να μην προβληματιζόμαστε; (Ακούγεται φωνή υπομονετικού αναγνώστη: Ποιος προβληματίζεται;)



Θεοδώριχος ο Μέγας και ο μέγας Thierry Henry
 
Εξαιρετικό ποστ (όχι ότι περιμέναμε και τίποτε λιγότερο:))!

Να επισημάνουμε μόνο ότι αυτή η Φραϊβέργη βρίσκεται στη Σαξονία και δεν έχει σχέση ούτε με το γερμανικό Freiburg im Breisgau της Βάδης Βυρτεμβέργης ούτε με το ελβετικό Fribourg.
 
Κι εγώ, πάντως, πιστεύω ότι καλό θα ήταν λ.χ. τον Οστρογότθο να τον είχαμε αφήσει Θεϋδέριχο, αλλά φαίνεται πως κι αυτή η μάχη έχει χαθεί.
 

SBE

¥
Εγώ αλλού κολλάω...

Γράφει στη Φυσική της Γ΄ Γυμνασίου (σελ. 66):
Στην Ευρώπη ο Crosseteste (13ος αιώνας μ.Χ.)

ΤΟ σχολικό βιβλίο έχει αυτόν τον κύριο με λατινικούς χαρακτήρες. Λέει πουθενά πώς προφέρεται ή θα πειραματίζονται οι μαθητές (κι οι δάσκαλοι) με προβληματισμούς τύπου σταζ;
 
Last edited by a moderator:

jabiru

New member
Προφανώς το σχολικό βιβλιο εννοεί τον Robert Grosseteste και έχεις δίκιο, υπάρχει μπλέξιμο στη βιβλιογραφία. Στον Πάπυρο θα τον βρεις Γκρόστεστ, που νομίζω ότι είναι και το σωστό. Εγώ τον διδάχτηκα, προσφάτως, ως Γκροσσετέστ (έτσι, με δύο σ), πιθανότατα επειδή, αν και Άγγλος, ήταν γαλλοσπουδασμένος και στο Παρίσι του άλλαξαν τα φώτα (του ονόματος). Τον έχω συναντήσει όμως και Γκρόσετεστ. Διαλιέχτε!
 

nickel

Administrator
Staff member
Στα σχολικά βιβλία, τα λαθάκια στα ονόματα γεμίζουν ένα γερό νήμα. Όταν είναι προσεκτικοί και συγκεντρωμένοι, γράφουν το όνομα με λατινικούς χαρακτήρες και την ελληνική απόδοση / μεταγραφή μέσα σε παρένθεση, π.χ. ο Ολλανδός Huygens (Χόιχενς)». Άλλες φορές ξεχνιούνται και δίνουν σκέτο το ελληνικό ή σκέτο το ξένο (χωρίς να έχει προαναφερθεί). Και καμιά φορά, το γράφουν λάθος, οπότε δεν μπορούν και να το βρουν. Ο Grosseteste είναι Γκρόστεστ στον Πάπυρο (κανονικά Γκρόουστεστ). Χοντρό τεστ. :)
 

SBE

¥
Εγώ δεν θεωρώ λάθος το να δίνουν απευθείας το όνομα στα ελληνικά. Σχολικά βιβλία είναι, δεν περιμένει κανείς να πάει ο μαθητής να ψάξει ξενόγλωσσες πηγές. Θεωρώ λάθος όμως να δίνουν μόνο το ξενόγλωσσο, μέσα στο κείμενο.

Και μια που το λέμε, το βιβλίο Φυσικής γιατι εκτελεί χρέη ιστορίας της φυσικής; Δεν θα έπρεπε αυτά να είναι κεφάλαιο στο βιβλίο ιστορίας και η φυσική να ασχολείται με ορμή, ταχύτητα κι άλλα ωραία;
 
Οι Γαλλόφωνοι τον κύριο "Χοντροκέφαλο" προτιμάμε :) να τον λέμε Γκροστέτ(http://fr.wikipedia.org/wiki/Robert_Grossetête). Εδώ που τα λέμε στα χρόνια που έζησε ο εν λόγω σοφός γαλλικά κυρίως (έστω και στη νορμανδική τους εκδοχή) μιλούσαν και στην πατρίδα του.
Φυσικά υπάρχει και η λύση της ντρίμπλας: Ροβέρτος του Λίνκολν (μια και κατείχε την επισκοπή αυτή) και τέρμα τα προβλήματα προφοράς.
 

pidyo

New member
(Στα κείμενα του TLS τα «Θευδέριχος» είναι καμιά διακοσαριά, τα «Θεοδώριχος» γύρω στα 30.)
Στις επιγραφές όμως (πάντοτε πιο αξιόπιστη πηγή για οτιδήποτε έχει σχέση με ονόματα), δεν υπάρχει ούτε ένας Θευδέριχος, ενώ υπάρχει ένας Θεοδώριχος, ήδη από τον ύστερο 3ο αιώνα π.Χ. (στ. 17), με ελληνοπρεπέστατο πατρώνυμο (Τίμων), και ένας Θιοδώριχος, της ίδιας εποχής, με πατρώνυμο Θεόδωρος (στ. 38)!

Μπορώ να φανταστώ δύο ενδεχόμενα:

1. Το γοτθικό όνομα να μεταγράφηκε στο προϋπάρχον ελληνικό. Η κατάληξη -ριχος ανήκει στο ελληνικό ονομαστικό. Υπάρχουν κάμποσα σχετικά ονόματα, με συχνότερο ίσως το Σωτήριχος· όλως τυχαίως, κάτω από τον Θιοδώριχο αναγράφεται ένας Μύριχος.

2. Το γοτθικό όνομα πήρε την παλαιότερη μορφή του αντίστοιχου κελτικού ονόματος (Teutorigos), στην ελληνική του μεταγραφή, η οποία προέκυψε με παρετυμολογία από το Θεόδωρος. Στην περίπτωση αυτή, η παλαιότητα της επιγραφικής μαρτυρίας μας υποχρεώνει να δεχτούμε ότι η επαφή με το όνομα οφείλεται στις γαλατικές επιδρομές της δεκαετίας του 270 π.Χ. Από τις ιστορικές πηγές αποκομίζουμε την εντύπωση ότι όλοι οι επιδρομείς έφυγαν τόσο ξαφνικά όπως ήρθαν για την Μικρασία, αλλά η εντύπωση είναι εσφαλμένη: συναντούμε διάφορα απομεινάρια γαλατικών ονομάτων στους αιώνες που ακολουθούν, σε διάφορες περιοχές του ελλαδικού χώρου, ενώ ξέρουμε ότι οι βασιλείς της Μακεδονίας εγκατέστησαν οργανωμένα ομάδες Γαλατών πρώην μισθοφόρων στην Κεντρική Μακεδονία που υπέφερε από ολιγανθρωπία.
 
Top