AMERICANS appear to be undergoing a significant psychological shift in our relation to global warming. I call this shift a climate “swerve,” borrowing the term used recently by the Harvard humanities professor Stephen Greenblatt to describe a major historical change in consciousness that is neither predictable nor orderly. Αλ Γκορ http://www.nytimes.com/2014/08/24/o...prod=nytcore-iphone&smid=nytcore-iphone-share
Ενα καλοκαίρι στα μέσα της δεκαετίας του ’60, όταν ο Στίβεν Γκρίνμπλατ σπούδαζε στο Γέιλ και έψαχνε ένα καλό βιβλίο να διαβάσει έπεσε πάνω σ’ ένα ποίημα ηλικίας 2.000 ετών: το «Για τη Φύση των Πραγμάτων», του Ρωμαίου Λουκρήτιου (97 π.Χ. – 57 π.Χ.). Αυτό που τον εντυπωσίασε ήταν το εξώφυλλο, που έδειχνε δύο πόδια αποκομμένα από το σώμα να επιπλέουν στο διάστημα. Με άλλα λόγια, ένα είδος «ουράνιας συνουσίας». Το ποίημα είναι μνημειώδες, αποτελείται από 7.415 στίχους. Και ο προβληματισμός του ποιητή γύρω από τον φόβο του θανάτου θύμισε στον νεαρό φοιτητή την εβραία μητέρα του και την έμμονη ιδέα της ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να πάθει έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Περπατούσαν στον δρόμο, και ξαφνικά σταματούσε και ζητούσε από τον γιο της να αγγίξει την παλλόμενη φλέβα στον λαιμό της. Οταν δε αποχωριζόντουσαν, οι σκηνές ήταν σπαρακτικές.
Με την ιστορία αυτή ξεκινά «Η εκτροπή. Πώς έγινε ο κόσμος μοντέρνος», το καινούργιο βιβλίο του Γκρίνμπλατ, ο οποίος διδάσκει σήμερα ανθρωπιστικές επιστήμες στο Χάρβαρντ και θεωρείται ιδρυτής ενός κλάδου που λέγεται «νέος ιστορικισμός». Οπως γράφει ο βιβλιοκριτικός των Νιου Γιορκ Τάιμς, το βιβλίο είναι ένας καλοβρασμένος καφές με μπόλικη ζάχαρη και γάλα. Θα το παρομοίαζε κανείς με καφέ λάτε, όχι με εσπρέσο. Ο συγγραφέας προσεγγίζει τον αγαπημένο του Λουκρήτιο μέσα από την ιστορία του Πότζιο Μπρατσιολίνι, πρωτοπόρου του ιταλικού ουμανισμού, μαθητή του Μανουήλ Χρυσολωρά και ενός από τους μεγαλύτερους κυνηγούς βιβλίων της Αναγέννησης. Το σημαντικότερο εύρημά του ήταν ένα αντίτυπο εκείνου ακριβώς του ποιήματος των 7.415 στίχων, που ήταν χαμένο για πάνω από χίλια χρόνια και ανακαλύφθηκε σε ένα γερμανικό μοναστήρι.
Θαυμαστής του Επίκουρου, ο Λουκρήτιος πίστευε ότι δεν υπάρχει κάποιο έξυπνο σχέδιο, ούτε κάποιος θεϊκός αρχιτέκτονας. Ο θρησκευτικός φόβος, έλεγε, διαστρέφει την ανθρώπινη ζωή. Η κοσμοθεωρία του συνέδεε την απόλαυση με την αρετή – αλλά η απόλαυση δεν ταυτιζόταν για κείνον με την ηδονή, περιλάμβανε ακόμη τη φιλία, τη φιλανθρωπία και τη θεμελιώδη ευτυχία. Πίστευε ακόμη ότι κάθε μορφή ύλης, περιλαμβανομένου του ανθρώπου, είναι φτιαγμένη από άτομα που βρίσκονται σε αέναη και απρόβλεπτη κίνηση. Δεν θεωρούσε ότι τα ποιήματά του είναι όμορφα. Τα παρομοίαζε με μέλι αλειμμένο στο χείλος ενός φλιτζανιού με φάρμακο, που ο ασθενής θα αρνιόταν διαφορετικά να πιει.
Ο Γκρίνμπλατ δεν συμφωνεί μαζί του. Το «Για τη Φύση των Πραγμάτων» είναι ένα ποίημα σαγηνευτικής ομορφιάς – γράφει – και ταυτόχρονα ένα φιλοσοφικό έργο που όταν άρχισε να κυκλοφορεί στην Αναγέννηση συνέβαλε στον αναπροσανατολισμό της σκέψης. Μεταξύ άλλων, εμπνεύστηκαν από αυτό ο Γαλιλαίος, ο Φρόιντ, ο Δαρβίνος και ο Αϊνστάιν. Για όποιον θέλει να το διαβάσει στα ελληνικά, και ενδεχομένως να δει με άλλο μάτι την οικονομική κρίση, κυκλοφορεί σε νεοελληνική μετάφραση από τις Εκδόσεις Θύραθεν. http://anthologio.wordpress.com/2011/12/23/ά-ί-14/ http://www.tanea.gr/news/world/article/4661266/?iid=2
Ωστόσο, δεν βρίσκω αλλού στοιχεία για την ελληνική έκδοση του βιβλίου.
Αν ψάξουμε στο ελληνικό διαδίκτυο για την απόδοση του όρου clinamen του Λουκρήτιου, θα βρούμε παρέγκλιση και παρέκκλιση και απόκλιση. Καλύτερη η παρέγκλιση, που είναι και ο όρος του Επίκουρου.
