Μια λέξη που με εκνευρίζει σαν ορθογραφία (και όχι για το ψάρι που αντιπροσωπεύει) είναι το λυθρίνι. Κάθε φορά που θέλω να το γράψω το χέρι μου πάει να γράψει λιθρίνι και έρχεται μια φωνή να μου θυμίσει ότι για κάποιους περίεργους λόγους η λέξη μπορεί να έχει γίνει αγνώριστη αλλά διατηρεί την ετυμολογική της γραφή, λυθρίνι.
Σε πολλές άλλες λέξεις που δεν αναγνωρίζεται η προέλευση, η ορθογραφία έχει απλοποιηθεί (π.χ. ατόφιος και όχι ατόφυος, από το αυτοφυής· ροδάκινο και όχι ρωδάκινο, από το δωράκινον· γλιτώνω και όχι γλυτώνω, από το έκλυτος· τσιρότο και όχι τσηρώτο από το κηρωτόν —αν και αυτό ανήκει στα αντιδάνεια— και άλλα τέτοια γνωστά και από τις προτάσεις του καθηγητή Μπαμπινιώτη να γράφονται έτσι που να θυμίζουν την ορθογραφία της προέλευσης). Στο λυθρίνι όχι, αν και γίνεται μια έμμεση αναγνώριση της διάδοσης της απλοποιημένης γραφής στο σχετικό λήμμα του ΛΝΕΓ, που γράφει «(συνήθ. ορθ. λιθρίνι)» και έχει και λήμμα λιθρίνι με παραπομπή.
Το λυθρίνι έχει αυτό το -υ- επειδή το ψάρι των αρχαίων ήταν ερυθρίνος και από υποκοριστικό ερυθρίνιον προέκυψε το λυθρίνι. Στο phorum.gr έχει τα κείμενα του Ιερόφιλου (12ου αιώνα) για τη διατροφολογία και, αρχή αρχή, γράφει:
«Ἐκ δὲ τῶν ἰχθύων σκορπίας͵ τρίγλας͵ κεφάλους͵ λυθρίνους͵ ἀθερίνας͵ καὶ μελανούρους͵ τηγάνου».
Έτσι, παρότι η αρχική λέξη (ο ερυθρίνος) έχει γίνει αγνώριστη, το λυθρίνι μάς λένε ότι διατηρεί το -υ-, όπως και για το καθίκι μάς λένε ότι πρέπει να του κρατάμε το -οι- και να γράφουμε καθοίκι.
Όλα τα λεξικά μου, παλιά και καινούργια, το θέλουν λυθρίνι. Στο Google το λυθρίνι δίνει περισσότερα ευρήματα από το λιθρίνι, αλλά στον πληθυντικό τα λιθρίνια είναι περισσότερα από τα λυθρίνια. Μπορώ να φανταστώ επιμελητές που δεν θα το πειράξουν αν το γράψετε με δύο -ι.
Τα λιθρίνια σε βιβλία:
https://www.google.com/search?q=λεθ....,cf.osb&fp=e59972050e99fb66&biw=1835&bih=915
Σε πολλές άλλες λέξεις που δεν αναγνωρίζεται η προέλευση, η ορθογραφία έχει απλοποιηθεί (π.χ. ατόφιος και όχι ατόφυος, από το αυτοφυής· ροδάκινο και όχι ρωδάκινο, από το δωράκινον· γλιτώνω και όχι γλυτώνω, από το έκλυτος· τσιρότο και όχι τσηρώτο από το κηρωτόν —αν και αυτό ανήκει στα αντιδάνεια— και άλλα τέτοια γνωστά και από τις προτάσεις του καθηγητή Μπαμπινιώτη να γράφονται έτσι που να θυμίζουν την ορθογραφία της προέλευσης). Στο λυθρίνι όχι, αν και γίνεται μια έμμεση αναγνώριση της διάδοσης της απλοποιημένης γραφής στο σχετικό λήμμα του ΛΝΕΓ, που γράφει «(συνήθ. ορθ. λιθρίνι)» και έχει και λήμμα λιθρίνι με παραπομπή.
Το λυθρίνι έχει αυτό το -υ- επειδή το ψάρι των αρχαίων ήταν ερυθρίνος και από υποκοριστικό ερυθρίνιον προέκυψε το λυθρίνι. Στο phorum.gr έχει τα κείμενα του Ιερόφιλου (12ου αιώνα) για τη διατροφολογία και, αρχή αρχή, γράφει:
«Ἐκ δὲ τῶν ἰχθύων σκορπίας͵ τρίγλας͵ κεφάλους͵ λυθρίνους͵ ἀθερίνας͵ καὶ μελανούρους͵ τηγάνου».
Έτσι, παρότι η αρχική λέξη (ο ερυθρίνος) έχει γίνει αγνώριστη, το λυθρίνι μάς λένε ότι διατηρεί το -υ-, όπως και για το καθίκι μάς λένε ότι πρέπει να του κρατάμε το -οι- και να γράφουμε καθοίκι.
Όλα τα λεξικά μου, παλιά και καινούργια, το θέλουν λυθρίνι. Στο Google το λυθρίνι δίνει περισσότερα ευρήματα από το λιθρίνι, αλλά στον πληθυντικό τα λιθρίνια είναι περισσότερα από τα λυθρίνια. Μπορώ να φανταστώ επιμελητές που δεν θα το πειράξουν αν το γράψετε με δύο -ι.
Τα λιθρίνια σε βιβλία:
https://www.google.com/search?q=λεθ....,cf.osb&fp=e59972050e99fb66&biw=1835&bih=915
