Κανόνες υπάρχουν, αλλά ίσως να μην τους βρίσκουμε εκεί που ψάχνουμε. Υπάρχει πρωτόκολλο και εθιμοτυπία στην Ελλάδα και οι κατεξοχήν φορείς τους είναι ο στρατός, η εκκλησία και η διπλωματική υπηρεσία.
Στο
Εγχειρίδιο πρωτοκόλλου – εθιμοτυπίας του Σωτήρη Τριαντάφυλλου (Αθήνα, 2001, σ. 206), ημιεπίσημη έκδοση (ο συγγραφέας διετέλεσε επικεφαλής εθιμοτυπίας στο Υπουργείο Άμυνας) γίνεται η εξής χρήσιμη διάκριση που διαλευκαίνει το ζήτημα. Υπάρχουν:
το αξίωμα (η επίσημη εκφορά του τίτλου του προσώπου),
η επίσημη προσφώνηση, που επιγράφεται σε οτιδήποτε απευθύνεται στο πρόσωπο αυτό (επιστολή ή μήνυμα),
η προσφώνηση, όταν απευθύνεται κανείς προφορικά προς το πρόσωπο (εννοείται ότι το πρόσωπο είναι παρόν)
και η φιλοφρόνηση, με την οποία κλείνει κάθε επιστολή ή μήνυμα.
Παράδειγμα, για τον πρόεδρο της δημοκρατίας:
ο τίτλος του είναι: ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας
η επιγραφή του είναι: Η Αυτού Εξοχότης ο Πρόεδρος της [Ελληνικής] Δημοκρατίας, κύριος Τάδε (άρα στην αιτιατική, «Προς την Α.Ε. τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κύριο Τάδε»)
η προσφώνηση (παρόντος του προέδρου) είναι: «Εξοχότατε» ή «Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας», ή απλά «Κύριε Πρόεδρε»
η φιλοφρόνηση με την οποία κλείνει μια επιστολή: «Με σεβασμό», ή «Με εκτίμηση».
Ανάλογες ρυθμίσεις προβλέπονται για σειρά πολιτικών αρχόντων, κρατικών αξιωματούχων, στρατιωτικών κ.ά.
Ο Σαρτζετάκης, που επέμενε στο κεφαλαίο κάππα είχε δίκιο, από καθαρά τυπική πλευρά· άλλο αν ήταν αχώνευτος, υπερφίαλος και ανυπόφορα stickler σε λεπτομέρειες (αλλά όντας αυτός που ήταν, γι' αυτό "κόλλησε" στις λεπτομέρειες στην υπόθεση Λαμπράκη).
Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια:
Η συντομογραφία του "κύριος" έχει πληθυντικό το "κ.κ." που διαβάζεται "κύριοι" (όχι εις διπλούν "κύριοι κύριοι"). Μόνο στην Εκκλησία το διαβάζουν "εις διπλούν". Και όχι μόνο στον πληθυντικό αλλά το γυρνούν και "αναδρομικά" στον ενικό. Όλοι έχουμε ακούσει να αποκαλούν φερειπείν τον μητροπολίτη της δείνα επαρχίας "κύριο κύριο Χρυσόστομο" (γενική "του κυρίου κυρίου" --προκειμένου δε περί αποθανόντος, βυζαντινότατα: "του κυρού"). Λογικά και τυπικά είναι λάθος, αλλά είναι από εκείνα τα γραφικά λάθη που έχουν πίσω τους τόσο βαριά παράδοση ώστε να καταντά σχολαστικισμός η διόρθωση! Όντως, η παράδοση είναι χιλιόχρονη. Μέχρι και στην αναγεννησιακή Ιταλία βρίσκονται παρόμοια παραδείγματα.
Για την ιστορική περιέργεια, η διπλογραφία ξεκίνησε από την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στα νομίσματα και στις επιγραφές η συντομογραφία AN (Augustus Noster) σήμαινε τον αυτοκράτορα (Αύγουστο). Όταν υπήρχαν ταυτόχρονα δύο αυτοκράτορες η συντομογραφία γινόταν A.A.N.N. (Augusti Nostri), κι όταν υπήρχαν τρεις (γιατί κι αυτό συνέβη) A.A.A.N.N.N.
Σε παλαιά κινηματογραφικά επίκαιρα της εποχής του Μεταξά (π.χ. εορτασμοί στο Καλλιμάρμαρο) θα δείτε τη συντομογραφία Α.Α.Β.Β.Υ.Υ. (=Αυτών Βασιλικαί Υψηλότητες). Εννοούσαν τα πολλά πριγκιπικά πρόσωπα που υπήρχαν γύρω από το βασιλιά Γεώργιο Β΄, δηλαδή τις αδερφές του και το ζεύγος του διαδόχου Παύλου και της Φρειδερίκης.
Οδός Διαδόχου Παύλου υπάρχει ακόμα στο Ψυχικό. Δεν είναι για τον σημερινό Παύλο, της Μαρί Σαντάλ, είναι για τον παππού του. Εκείνος ο Παύλος έγινε βασιλιάς και πέθανε, αλλά μερικοί σ' αυτό τον κόσμο δεν καταλαβαίνουν ότι τα πράγματα προχωρούν.
