Ε: πλανησφαίριο ή πλανισφαίριο; Α: πλανισφαίριο, (προτιμότ.) επιπεδοσφαίριο

Zazula

Administrator
Staff member
Στον Πάπυρο και στον Θησαυρό όλης της ελληνικής Γλώσσας (Χρ. Γιοβάνης) το βρίσκω πλανησφαίριο. Αλλά η λέξη είναι σχετικά σπάνια, και κάποιοι ακόμα μαλώνουν για το εάν πρέπει να γράφεται πλανησφαίριο ή πλανισφαίριο. Οπότε μια μικρή επιβεβαίωση κι από εσάς θα την εκτιμούσα. Ευχαριστώ. :)
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Για όσους, όπως εγώ, άκουσαν τον όρο πρώτη φορά, περισσότερα εδώ.
Όπως βλέπουμε, η αγγλική βίκι παραπέμπει όσους αναζητούν τον όρο planesphere στον όρο planisphere (αλλά προσέξτε τη διεύθυνση URL).
Η αγγλική βίκι ενισχύει επίσης τη γραφή με ιώτα: The word planisphere (or "planisferium") means "celestial plane", defined as the flat plane representation of the star-filled sky.

Η απορία μου είναι (ενισχυμένη από το ψάξιμο στη γερμανική και τη γαλλική βίκι) αν ο όρος είναι ο «σωστός» στα ελληνικά. Αφενός η γαλλική βίκι θεωρεί τη λέξη ισοδύναμη με τον παγκόσμιο χάρτη (π.χ. με μερκατορική προβολή, όπως η εικόνα που περιέχει): Un planisphère est une représentation plane de l'ensemble de la surface d'une sphère sous la forme de deux hémisphères, en particulier en cartographie (géographique). Le terme de mappemonde est, dans son sens strict, équivalent, mais est souvent utilisé faussement pour globe terrestre (ou planétaire), η δε γερμανική αναφέρει ότι η κατασκευή χαρτών με το συγκεκριμένο τρόπο προβολής (τα γεωγραφικά μήκη σε ευθείες, τα γεωγραφικά πλάτη σε ομόκεντρους κύκλους) αναφέρονται ήδη από τον Πτολεμαίο.
Οπότε, αναρωτιέμαι, μήπως δεν είναι τόσο γνωστός ο όρος επειδή έχει ήδη κάποιο άλλο όνομα από την εποχή του Πτολεμαίου; Και μήπως, αν υπάρχουν τόσο αρχαίες αναφορές, λεγόταν εντελώς διαφορετικά;
 

Zazula

Administrator
Staff member
Ο ελληνικός όρος είναι επιπεδοσφαίριο, Δρα. Αλλά αφού λημματογραφείται κανονικά και το πλανησφαίριο, αναρωτιέμαι για την ορθότητα της ορθογράφησής του. :)
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Σπασίμπα, Ζαζ (ούτε το επιπεδοσφαίριο ήξερα βέβαια) :eek::eek:

Για την ορθογραφία, αφού όλοι οι ξένοι το γράφουν με -i-, μάλλον με -ι- κι εμείς.

Η απορία μου όμως τώρα μετατοπίστηκε στο βάθος του ουρανού: Γιατί να έχουμε και τον, όπως λες, πρακτικά άγνωστο όρο πλανισφαίριο (που ίσως κάποια στιγμή κάποιος, ενδεχομένως από άγνοια σαν και λόγου μου, τον χρησιμοποίησε) και να μην τον αφήσουμε σιγα σιγά να περάσει στη λήθη;

Όλο απορίες έχω σήμερα.:)
 

nickel

Administrator
Staff member
Χαίρετε!

Αφού είναι από το λατινικό planus = επίπεδος, θέλει «ι», όπως και η πλανιμετρία. Αλλά, όπως είπε και ο ντοκτέρ:
Πλανησφαίριο ή πλανισφαίριο; Επιπεδοσφαίριο.

[ΕΤΥΜΟΛ. Απόδοση ξεν. όρου (πρβλ. γαλλ. planisphere). Η λ. επιπεδοσφαίριον μαρτυρείται από το 1854 στον Στ. Σταθόπουλο].
 

Zazula

Administrator
Staff member
Αντιλαμβάνομαι ότι το -ι- είναι σωστό λόγω λατινικών. Έλεγα μήπως, για να λημματογραφείται με -η-, υπήρξε έτσι και στη μεταγενέστερη ή μεσαιωνική περίοδο της ελληνικής. Αλλά, αν είναι να καταργούμε όλες τις ξενικές λέξεις για τις οποίες υπάρχει ελληνικό αντίστοιχο, τότε γιατί κρατούμε λ.χ. τον μπιχεβιορισμό, τον στρουκτουραλισμό, τον φονταμενταλισμό και τόσα άλλα;
 

nickel

Administrator
Staff member
Μα, αν υποστήριζα κάτι τέτοιο, δεν θα είχα την πλανιμετρία να στηρίξω το επιχείρημά μου. Θα είχα μια σκέτη επιπεδομετρία (να στηρίξω ίσως την άποψη που φαντάστηκες). Πρότεινα κι εγώ να τις βγάλουμε και τις δυο από τη μέση επειδή μας πονοκεφαλιάζουν. Είναι σαν το γνωστό ανέκδοτο: «Τι το θες, παιδί μου, αφού σε πονοκεφαλιάζει;»
 

nickel

Administrator
Staff member
Το επιπεδοσφαίριο το καταλαβαίνω: επηρεάζεται από το ημισφαίριο και κυκλοφορεί από το 1854.
Το επιπεδόσφαιρο επηρεάζεται από το ποδόσφαιρο ή από το εξάσφαιρο;
Αν δεν τους άρεσε το επιπεδοσφαίριο, γιατί όχι η επιπεδόσφαιρα; (Ναι, υπάρχουν μερικές.)
 

Zazula

Administrator
Staff member
Πολλά από τα «επιπεδόσφαιρα» που βρίσκεις είναι πληθυντικός τής λέξης επιπεδόσφαιρο.
Στη δε γενική ενικού υπάρχει μόνον ένα « επιπεδοσφαίριου», ενώ εκατοντάδες «επιπεδόσφαιρου».
Ευκολότερη κλίση και μια συλλαβή λιγότερη ίσως δώσουν εν μέρει απάντηση στο ερώτημά σου.
 
Top