Ερωτήσεις με το «πώς» σε τίτλους

nickel

Administrator
Staff member
Στα σημερινά μεζεδάκια του ο Σαραντάκος καταπιάνεται μεταξύ άλλων και με ένα ενδιαφέρον ζήτημα σύνταξης. Αντιγράφω τη σχετική παράγραφο:

Πώς σας φαίνεται ο τίτλος ενός συναφούς άρθρου του Βήματος: “Πώς ο ευρωπαϊκός τύπος αναλύει το ντιμπέιτ των Βρυξελλών”; Εγώ, σε στρωτά ελληνικά, θα έλεγα “Πώς αναλύει ο ευρωπαϊκός τύπος το ντιμπέιτ”, και για να δούμε ποιος είναι ο στρωτός τρόπος ας πάρουμε μια πιο απλή φράση, ας πούμε “Πώς πήγε ο γιος σου στις εξετάσεις;” και όχι βέβαια “Πώς ο γιος σου πήγε στις εξετάσεις;” Ο τίτλος του Βήματος είναι θαρρώ μεταφορά της αγγλικής σύνταξης, ελληνικά δεν είναι. Το λάθος αυτό είναι συχνό σε μεταφράσεις, όχι τόσο σε πρωτότυπα κείμενα. Εκτός αν τους τα στέλνουν στα αγγλικά.
http://sarantakos.wordpress.com/2014/05/17/meze-117/

Έπιασα να κοιτάξω μερικά παραδείγματα σε τίτλους βιβλίων στη biblionet, να μη χάνομαι σε τίτλους εφημερίδων.

Σε περιπτώσεις τίτλων όπως οι παρακάτω παρατηρούμε την ερωτηματική σύνταξη (Πώς + ρήμα + υποκείμενο) και δύσκολα θα την αλλάζαμε:

  • Chomsky, Noam. Πώς λειτουργεί ο κόσμος
  • Κοίτα πώς τρέχει ο ουρανός
  • Νηπιαγωγείον η Ελλάς : Πώς μπορεί να επιταχυνθεί η πορεία προς την πολιτικο-οικονομική ενηλικίωση
  • It’s not Only Rock and Roll : Πώς ακούστηκε κάποτε η ροκ μουσική από τους νέους μιας τριτοκοσμικής χώρας

Όμως στους παρακάτω τίτλους χάνεται η ερωτηματική σύνταξη.


Τι συμβαίνει; Είναι όλοι αυτοί οι τίτλοι της δεύτερης κατηγορίας επηρεασμένοι από αγγλικές συντάξεις; Παρατηρώ ότι σε όλες τις περιπτώσεις η σύνταξη είναι

Πώς + υποκείμενο (συχνά μακροσκελές) + ρήμα + άμεσο αντικείμενο

Έχω λοιπόν την εντύπωση ότι η σύνταξη αυτή επιδιώκει να βάλει το ρήμα εκεί που θα χωρίζει το υποκείμενο από το αντικείμενο, ιδίως αν ένα μακροσκελές υποκείμενο εξαντλεί την υπομονή μας («Μα πότε θα ’ρθει το αντικείμενο;»). Συμφωνείτε;
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Τι συμβαίνει; Είναι όλοι αυτοί οι τίτλοι της δεύτερης κατηγορίας επηρεασμένοι από αγγλικές συντάξεις;
Θα έπρεπε να ξέρουμε τον πρωτότυπο τίτλο, αλλά φοβάμαι πως ναι.
Έχω λοιπόν την εντύπωση ότι η σύνταξη αυτή επιδιώκει να βάλει το ρήμα εκεί που θα χωρίζει το υποκείμενο από το αντικείμενο, ιδίως αν ένα μακροσκελές υποκείμενο εξαντλεί την υπομονή μας («Μα πότε θα ’ρθει το αντικείμενο;»). Συμφωνείτε;
Και αυτό ισχύει, αλλά αν γνωρίζαμε τους πρωτότυπους τίτλους θα διαπιστώναμε ίσως ότι δεν χρειάζεται μια μετάφραση τόσο κολλημένη στο πρωτότυπο.

Παρ' όλ' αυτά, μπορώ να ζήσω με αυτούς τους τίτλους (αν όχι όλους, τους περισσότερους).
 

Earion

Moderator
Staff member
Εμένα δεν μου κάνουν εντύπωση. Η συντακτική δομή της νέας ελληνικής είναι ευλύγιστη.
 

daeman

Administrator
Staff member
...
Όμως στους παρακάτω τίτλους χάνεται η ερωτηματική σύνταξη.
...
Τι συμβαίνει; Είναι όλοι αυτοί οι τίτλοι της δεύτερης κατηγορίας επηρεασμένοι από αγγλικές συντάξεις; Παρατηρώ ότι σε όλες τις περιπτώσεις η σύνταξη είναι

Πώς + υποκείμενο (συχνά μακροσκελές) + ρήμα + άμεσο αντικείμενο

Έχω λοιπόν την εντύπωση ότι η σύνταξη αυτή επιδιώκει να βάλει το ρήμα εκεί που θα χωρίζει το υποκείμενο από το αντικείμενο, ιδίως αν ένα μακροσκελές υποκείμενο εξαντλεί την υπομονή μας («Μα πότε θα ’ρθει το αντικείμενο;»). Συμφωνείτε;

Μια δοκιμή μπορεί να μας πείσει, είτε για το ένα είτε για το άλλο:

1. Ο ερχομός στη ζωή: Πώς κατευθύνουν την ανάπτυξη τα γονίδια

2. Η εξίσωση που δεν μπορούσε να λυθεί: Πώς αποκάλυψε τη γλώσσα της συμμετρίας η μαθηματική ιδιοφυία ιδιοφυΐα

3. Λιτή επιχειρηματική εκκίνηση: Πώς χρησιμοποιούν καινοτομίες για τη δημιουργία επιτυχημένων επιχειρήσεων οι σημερινοί επιχειρηματίες

4. Η νονά: Πώς αποδομεί τη Γερμανία και την Ευρώπη η Άνγκελα Μέρκελ

5. Γιατί αρρωσταίνουν οι άνθρωποι;: Πώς επηρεάζουν την υγεία μας οι σκέψεις και τα συναισθήματα

6. Δρόμοι της ζωής: Πώς επηρεάζουν τη μετέπειτα ζωή μας οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας

7. Έγκλημα στο Πεντάγωνο: Πώς ξεπούλησε μια χώρα στα άδυτα της μαφίας των εξοπλισμών μια διαβρωμένη και εξωνημένη πολιτική ηγεσία

8. Πώς μπορεί ν' αλλάξει τη ζωή σας ο Γούντι Άλλεν


Εκτός από την εύλογη εξήγηση που δίνεις, Νίκελ, έχω την εντύπωση πως με αυτήν εδώ τη σύνταξη —εξαιρώντας το 7 όπου οι όροι της πρότασης ανακατεύονται τόσο ώστε ν' αλλάζει το νόημα και το 3 όπου ξεροσταλιάζεις περιμένοντας τον Γκοντό το όχι πολύ μακρύ υποκείμενο μετά το τρένο του ρήματος μαζί με το αντικείμενο— τα υπόλοιπα στέκουν μεν συντακτικά, ωστόσο χάνεται η έμφαση στο υποκείμενο την οποία νομίζω ότι επιδιώκουν οι τίτλοι, και στα περισσότερα η έμφαση αυτή μεταφέρεται στο ρήμα. Επίσης, στο 4 απομακρύνεται το υποκείμενο από το νονά που το χαρακτηρίζει (μα τι κατάρα κι αυτή, να 'χεις νονά τη Μέρκελ!) τόσο ώστε τουλάχιστον σε πρώτη ανάγνωση να χάνεται η σύνδεση.
 
Ας προσεχτεί η ειδική περίπτωση όπου δεν υπάρχει μορφολογική διάκριση ονομαστικής και αιτιατικής (συνήθως ουδέτερα ουσιαστικά, αλλά και το "μια"/"μια" στο παραπάνω παράδειγμα 7). Εκεί η ανάγκη σαφήνειας παρεμβάλλει το ρήμα ανάμεσα στα δύο. Πώς διώχνουν τα γατιά τα σκυλιά: ποιος διώχνει ποιον;
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Όπως έδειξε ο daeman, δεν χρειάζεται πολλή δουλειά στους τίτλους για να εξαφανιστεί η δομική επίδραση των αγγλικών:

Ο ερχομός στη ζωή: Πώς τα γονίδια κατευθύνουν την ανάπτυξη | Ο ερχομός στη ζωή: Τα γονίδια και πώς κατευθύνουν την ανάπτυξη
Η εξίσωση που δεν μπορούσε να λυθεί: Πώς η μαθηματική ιδιοφυία αποκάλυψε τη γλώσσα της συμμετρίας | Η εξίσωση που δεν μπορούσε να λυθεί: Η γλώσσα της συμμετρίας και πώς την αποκάλυψε η μαθηματική ιδιοφυΐα
Λιτή επιχειρηματική εκκίνηση: Πώς οι σημερινοί επιχειρηματίες χρησιμοποιούν καινοτομίες για τη δημιουργία επιτυχημένων επιχειρήσεων | [...] Οι καινοτομίες και πώς τις χρησιμοποιούν οι σημερινοί επιχειρηματίες για τη δημιουργία επιτυχημένων επιχειρήσεων

κ.ο.κ.

Μολονότι, όπως είπα, δεν με ενοχλούν (πολύ) τα πρώτα, τα δεύτερα μου φαίνονται πιο στρωτά.

Edit: Τα γατιά και πώς διώχνουν τα σκυλιά. :)
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Σκέφτηκα να ψάξω λίγο τους πρωτότυπους τίτλους, να δω την επίδραση της ξένης γλώσσας. Πιάνω το πρώτο:

Ο ερχομός στη ζωή: Πώς τα γονίδια κατευθύνουν την ανάπτυξη
http://biblionet.gr/book/191675/Nüsslein_-_Volhard,_Christiane/Ο_ερχομός_στη_ζωή

Ωραίο! Γραμμένο από Γερμανίδα νομπελίστα.

Ο αγγλικός τίτλος είναι, όπως είναι αναμενόμενο:
Coming to Life: How Genes Drive Development
Δηλαδή: Πώς + Υποκείμενο + Ρήμα + Αντικείμενο

Ο γερμανικός τίτλος, όμως, είναι:
Das Werden des Lebens: Wie Gene die Entwicklung steuern
Δηλαδή: Πώς + Υποκείμενο + Αντικείμενο + Ρήμα

Από ποια γλώσσα μεταφράστηκε άραγε το βιβλίο και από ποια ο τίτλος; :)
 
Να παρατηρήσω ότι οι τίτλοι βιβλίων και γενικώς έργων είναι περίπτωση που διαφέρει από τους τίτλους άρθρων. Συμφωνώ όμως με τις παρατηρήσεις του Νίκελ για τους μακροσκελείς τίτλους.

Θυμάμαι μια χαρακτηριστική περίπτωση. Υπάρχει ένα σχετικά γνωστό σοβιετικό βιβλίο, που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά "Πώς δενότανε το ατσάλι". Στη χειρότερη μετάφραση όλων των εποχών (Απομνημονεύματα Σοστακόβιτς) ο τίτλος έχει ξαναμεταφραστεί: Πώς ο χάλυβας σκληρύνθηκε!
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Πώς ο χάλυβας σκληρύνθηκε!
Άντε να καθαρίζεις τώρα την οθόνη από τον καφέ... Πνίγηκα, χριστιανέ μου! Δεν τα λένε αυτά έτσι, απροειδοποίητα.
 

nickel

Administrator
Staff member
Κι εγώ πνίγηκα, αλλά χωρίς επιπτώσεις στο υλισμικό…

Επηρεασμένος ίσως και από αγγλικές συντάξεις (παραθυράρα: επιβεβαιώνω ότι ο τίτλος της ταινίας When Harry Met Sally έχει γίνει «Όταν ο Χάρι γνώρισε τη Σάλι» στα ελληνικά, αλλά, πάνω που πάω να κάνω χαρά που στη Βικιπαίδεια δεν έχουν «Όταν ο Χάρρυ γνώρισε τη Σάλλυ», βλέπω τη μίμηση των αγγλικών κεφαλαίων και το παραπανίσιο -ν στο «Όταν ο Χάρι Γνώρισε την Σάλι» και σκέφτομαι ότι και η Βικιπαίδεια διαμορφώνει τη γλώσσα, γμτ!), έψαξα να δω τι υπάρχει με τη σύνταξη "Πώς ο * γνώρισε…" — και έπηξα στα ευρήματα (εντάξει, όχι όλα στο πρότυπο που έψαχνα):
https://www.google.gr/search?q="Πώς+ο+*+γνώρισε"

Ας πούμε, το «πώς ο ΟΦΗ γνώρισε τη συντριβή από τον Ολυμπιακό» δεν είναι απαραίτητο να γίνει «πώς γνώρισε ο ΟΦΗ τη συντριβή από τον Ολυμπιακό» ή «πώς γνώρισε τη συντριβή από τον Ολυμπιακό ο ΟΦΗ». Και οπωσδήποτε δεν θα γίνει «η συντριβή από τον Ολυμπιακό και πώς τη γνώρισε ο ΟΦΗ». Με άλλα λόγια, οι εναλλακτικές συντάξεις δεν είναι καλύτερα ελληνικά από την πρώτη.

Ουφ! Είχα ανησυχήσει…
 
Top